- NUTUK 2. Cilt 803 -815 Sh. CUMHURİYETİN İLANI
-
- CUMHURİYETİN İLANI KARARINI NEREDE VE KİMLERE SÖYLEDİM
- Yemek esnasında; yarın cumhuriyet ilân
edeçeğiz! dedim. Hazır bulunan arkadaşlar,
- derhal fikrime iştirak ettiler.
- Yemeği terk ettik. O dakikadan
itibaren, sureti hareket hakkında, kısa bir program tesbit ve
arkadaşları tavzif ettim.
- Tesbit ettiğim program ve verdiğim
talimatın tatbikatını göreceksiniz!
- Efendiler! Görüyorsunuz ki, cumhuriyet
ilânına karar vermek için Ankarada bulunan bütün arkadaşlarımı davete
ve onlarla müzakere ve münakaşaya asla lüzum ve ihtiyaç görmedim.
Çünkü, onların zaten ve tabiaten benimle bu hususta hemfikir
olduklarına
- şüphe etmiyordum. Halbuki o esnada Ankarada bulunmıyan bazı zevat,
salâhiyetleri olmadığı halde, kendilerine haber verilmeden ve rey ve
muvafakatleri alınmadan, Cumhuriyetin ilân edilmiş olmasını vesilei
iğbirar ve iftirak addettiler.
-
- İSMET PAŞA İLE CUMHURİYETİN İLANI KANUNUNA AİT LAYİHAYI HAZIRLADIK
- O gece birlikte bulunduğumuz
arkadaşlar, erkenden beni terk ettiler. Yalnız İsme t
- Paşa, Çankayada misafir idi. Onunla yalnız kaldıktan sonra, bir
kanun lâyihası müsveddesi
- hazırladık. Bu müsveddede 20 Kânunusani 1921 tarihli Teşkilâtı
Esasiye Kanununun
- şekli devleti tesbit eden maddelerini şu suretle tadil etmiştim:
Birinci maddenin nihayetine "Türkiye Devletinin şekli hükümeti
Cumhuriyettir" cümlesini ilâve ettim. Üçüncü maddeyi şu yolda tâdil
ettim: "Türkiye Devleti Büyük Millet Meclisi tarafından idare olunur.
Meclis, hükümetin inkısam ettiği şusbatı idareyi İcra Vekilleri
vasitasiyle idare eder."
- Bundan başka Teşkilâtı Esasiye
Kanununun maevaddı esasiyesinin sekiz ve dokuzuncu maddeleri de tâdil
ve tavzih olunarak şu maddeler yazıldı:
- "Madde: — Türkiye Reisicumhuru Türkiye
Büyük Millet Meclisi heyeti umumiyesi tarafından ve kendi âzası
meyanından biı intihap devresi için intihabolunur. Vazifei riyaset,
yeni Reisicumhurun intihabına kadar devam eder. Tekrar intihabolunmak
caizdir."
- "Madde: — Türkiye Reisicumhuru
devletin reisidir. Bu sıfatla lüzum gördükçe Meclise ve Heyeti
Vekileye riyaset eder."
- "Madde: — Başvekil, Reisicumhur
tarafından ve Meclis âzası meyanından intihabolunur. Diğer vekiller
başvekil tarafından yine Meclis âzası arasından intihabolunduktan
sonra heyeti umumiyeti Reisicumhur tarafından Meclisin tasvibine arz
olunur. Meclis hali içtimada değilse, keyfiyeti tasvip Meclisin
içtimaına
- talik olunur."
- Bu maddelere, encümen ve Mecliste, din
ve lisana ait malûmunuz olan bir madde de ilâve edilmiştir.
-
- 29 TEŞRİNİEVVEL 1923 GÜNÜ HALK FIRKASI GRUBUNDA CERYAN VEDEN
MÜZEKRAT
- Muhterem Efendiler, Şimdi, arzu
buyurursanı heyeti aliyenize 29 Teşrinievvel 1923
- pazartesi gunu Ankarada cereyan etmiş olan hâdiseyi, hulâsaten
tasvire çalışacağım.
- Pazartesi günü, öğleden evvel saat
onda, Halk Fırkası Grupu, Grup Heyeti İdare Reisi
- Fethi Beyin riyasetinde içtima etti. Heyeti Vekile intihabı
müzakeresine başlandı.
- Reis — Heyeti idare, ihzari mahiyette,
heyeti umumiyeye arz edilmek üzere bir Heyeti Vekile listesi
tertibetti. Heyeti idare, katî bir şey tesbit etmiş değildir. Hüküm,
heyeti muhteremenizindir. Kabul ederseniz okunsun; sözleriyle heyeti
umumiyeye, riyasetinde Fuat Paşa bulunan bir liste arz eder. Okunan bu
listede İktisat Vekâletine namzet gösterilen Celâl
- Bey (İzmir) söz alarak; Heyeti Vekilenin ehemmiyetinden bahsetmiş
ve kendisinin intihabedilmemesini teklif eylemiş. Bilhassa "bu listede
isimleri görülen zevat
- çekilenlerden daha kuvvetli değildir. Bizden refah ve ıslahat
istiyen millet vardır. Herhalde yeniler eskilerden kuvvetli olmalıdır.
İntihapta acele etmiyelim. Hassaten Heyeti Vekile intihabı için
düşünelim" mütalâasında bulunmuş...
- S a i p Bey (Kozan) — Meclis
Riyasetine Fethi Bey, Heyeti Vekile Riyasetine İsmet Paşa intihab
olunmalıdır, demiş.
- Ekrem Bey (Lâzistan) — Yeni heyet,
eski heyetin boşluğunu doldurabilecek mi? Bu husustaki fikirlerini
Reis Paşa Hazretleri, mümkün ise, beyan buyursunlar. Tenevvür edelim
Mütalâasını dermeyan eylemiş. (Ben, Mecliste henüz hazır
bulunmuyordum).
- Zülfü Bey (Diyarbekir) — vazife, Fırka
Divaninindir. Bu hak, grup heyeti idaresinin değildir. Divan içtima
etsin!., talebinde bulunmuş...
- Mehme t Efendi (Bolu) —
Intihabolunacak Heyeti Vekile ancak bir ay devam edebilir.
İntihapların böyle sık sık tekerrürü, memleket ve milleti fena ve
müşkül bir hale sevk eder. Heyeti Vekile sebebi istifasını vuzuhla
anlatmazsa herhangi bir Heyeti Vekile intihabına iştirak etmem. Sebebi
anlıyalım. Sonra intihabedelim.
- Faik Bey (Tekirdağ) — Listede
gösterilen isimler evvelkilerden kuvvetli değildir. Divan içtima edip
bu meseleyi halletsin.
- Vâsı f Bey (Saruhan) — (İsme t Paşanın
hizmetlerinden bahsettikten sonra) memleketi, milleti ne için terk
ediyor. Liderlerimiz bizi tenvir etmemiştir. Muhterem Reisimiz (beni
kastetmiş olacak) bizi niçin tenvir etmiyor, demiş ve uzun beyanatta
bulunmuş.
- Necati Bey (İzmir) — Memleketin
istinadettiği zevatın bizi bırakıp ayrılmalarını kabul edemeyiz. Reisi
Muhteremimiz, tenvir ve ikaz etsin. Dahilen ve haricen kuvvetli bir
Heyeti Vekileye ihtiyacı katimiz vardır.
- Reis Fethi Bey — Heyeti İdarenin
yaptığı bu liste, ne Paşanın ve ne de Heyeti İdarenindir. İzahında
bulunmaya lüzum görmüş.
- Doktor Fikret Bey (Ertuğrul) — Vâsıf
ve Necat i Beylerin fikirlerine iştirak ederim. Memleket sütliman
değildir. Lâalettayin yapılacak bir intihaba terk etmek olmaz.
Kuvvetli zevattan mürekkep bir heyet intihabetmelidir.
- Rece p Bey (Kütahya) — Rüfeka
sözlerini itmam etsinler, sonra Gazi Paşa Hazretleri söylesinler.
(Henüz içtimada değildim).
- İlyas Sami Bey (Muş) — Reisi
Muhteremimiz Gazi Paşa Hazretleri fikirlerini beyan buyursunlar.
Buhranın, tevellüdettiği gün halli daha faydalıdır' Tâlik, teşeddüdünü
mucibolur. Bir Heyeti Vekile Reisi intihabedelim. Yirmi dört saat
mühlet verelim. Arkadaşlarını
- bulsun; kuvvetli bir hükümet vücuda gelsin.
- Abdürrahman Şeref Bey (merhum İstanbul
Mebusu) — Bazı arkadaşlar telâş ediyorlar. Bu. her memlekette vâki
olan bir şeydir. Cümlemizin maksadı, saadeti vatandır. Bir makina
kurup tıkır tıkır işletemiyoruz. Bu da doğru. Kuvvetli bir hükümet
nasîî bulmalı, marazı ne suretle keşfetmeli? Teşkilâtı Esasiye
Kanunumuzu nazarı dikkate alalım. Hükümetin vazifesini tâyin edelim.
Meclis kanaatlerini söylesin. Ondan sonra Reis Paşamız da kanaatlerini
beyan buyursunlar. Bir netice çıkaralım. Herkes bir işe yarar. Herkesi
- yaradığı işte kullanmalı. Eşhastan bahsetmiyelim. Makasıdı âliyede
müşterekiz. Reis Paşa Hazretleri kanaatlerini beyan buyursunlar.
- Eyüp Sabri Efendi (Konya) — Behemehal:
bir intihap karşısındayız. Sabık Heyeti Vekile intihabolunsa bile,
tekrar kabul etmiyeceklerine karar verdiklerini işitiyoruz. Bu kararı
Meclisi Ali feshetmelidir.
- Rece p Bey (Kütahya) — Üç esaslı
noktadan bahsedeceğim. Birincisi şekil, ikincisi noksanii faaliyet,
üçüncüsü revabıtı mânevyemizde hâsıl olan rahnedir. Şekillerde noksan
olursa hüsnü netice vermez. Eldeki listedeki kıymettar arkadaşlar
hangi zamanda hangi şerait
- altında çalışacaklardır, malûm değil. Kuvvetli bir zatın kendi
arkadaşlarını bularak kuvvetli bir hükümet teşkil etmesi lâzımdır.
Recep Bey bilhassa bu son fikir üzerinde uzun
- beyanat ve mütalâatta bulunmuş.'.
- Talât Bey (Ardahan) — Rece p ve
Abdürrahman Şere f Beyler pek güzel izah buyurdular. İcra Vekilleri
Reisinin vazifesi nedir? Vazife ve Mesuliyet
- Kanununu hâlâ çıkarmadık. Gazi Paşa Hazretleri bizi tenvir
buyursunlar, demiş.
-
-
- FEN, REİSİ UMUMİ SIFATİYLE MESELENİN HALİNE MEMUR EDİLDİM
- Reis bundan sonra müzakerenin
kifayetini reye kovmuş. Müzakere kâfi görüldükten
- sonra birtakım takrirler okunmuş. Bu takrirlerden Kemalettin Sami
Paşanın takriri kabul olunmuş. Bu takrir muhteviyatına göre, ben,
reisi umumi sıfatiyle meselenin halline
- heyeti umumiye tarafından tevkil ve memur ediliyorum.
- Müzakerenin cereyanı esnasında
Çankayada ikametgâhımda bulunuyordum. Kemalettti n Sami Paşanın
takririnin kabul edilmesi üzerine, içtimaa davet edildim. İçtima
salonuna girer girmez doğru kürsüye çıktım ve şu kısa mütalâa ve
teklifi dermeyan ettim.
- "Efendiler! dedim, Heyeti Vekile
intihabında teşettütü efkâr hâsıl olduğu anlaşılmıştır. Bana bir saat
kadar müsaade buyurun. Bulacağım sureti halli arz ederim.
- Reis Feth i Bey, teklifi reye koydu.
Kabul olundu.
- Efendiler, bu bir saat zarfında
icabeden zevatı Meclisteki odama davet ederek onlara 28/29
Teşrinievvel gecesi hazırladığım teklifi kanuni müsveddesini
gösterdim ve müdavelei efkâr ettim.
-
- 28/29 TEŞRİNİEVVEL GECESİ HAZIRLADIĞIM KANUN MÜSVETTESİNİ TEKLİF
ETTİM
- Zevalden sonra saat bir buçukta Fırka
heyeti umumiyesi tekrar Fethi Beyin riyasetinde içtima etti. İlk soz
bende idi. Kürsüye çıktım ve şu beyanatta bulundum:
- "Muhterem arkadaşlar, hallinde
müşkülâta duçar olduğunuz meselenin sebep ve
- illeti, bütün rüfekaca taayyün etmiş olduğu kanaatindeyim. Noksan,
kusur, takibetmekte olduğumuz usul ve şekildedir. Filhakika, mevcut
Teşkilâtı Esasiye Kanunumuza
- tevfikan bir Heyeti Vekile teşkiline teşebbüs ettiğimiz zaman
bütün rüfekanın her biri vekiller
- ve Heyeti Vekile intihabı mecburiyetinde bulunuyor. Heyeti
umumiyenizin birden Heyeti Vekile intihabına ımecbur olmanızda görülen
müşkülâtın halli zamanı gelmiştir. Geçen devrede de, aynı suretle
müşkülâta tesadüf ediliyordu. Görülüyor ki, bu usul bazan birçok
teşevvüşlere bâdi oluyor. Heyeti celileniz bu müşkülün bıalline beni
memur kıldınız. Ben de bu arz ettiğim kanaatten mülhem olarak
düşündüğüm şekli tesbit ettim. Onu teklif edeceğim. Teklifim mazharı
kabul olursa kuvvetli ve mütesanit bir hükümet teşkili kabil
olacaktır.
- Devletimizin şekil ve mahiyetini tesbit eden ve hepimiz için gaye
olan Teşkilâtı Esasiye Kanunumuzun bazı noktalarını tavzih lâzımdır.
Teklif şudur" dedikten sonra malûm müsveddeyi okutmak üzere kâtip
beylerden birine uzatarak kürsüyü terk ettim.
- Teklifimin mahiyeti anlaşıldıktan
sonra münakaşat başladı.
- Sabit Bey (Erzincan) — Kabine usulünün
lehindeyim. Ancak Teşkilâtı Esasiye Kanununun tadili teklifi ile
bugünkü buhranı halletmek kabil değildir. Biz, şimdi, bir Heyeti
Vekile reisi intihabedelim. Teşkilâtı Esasiye Kanununun tadilini sonra
düşünürüz, dedi.
- Hâzım Bey (Niğde) — Şu mütalâatı
dermeyan etti: Teşkilâtı Esasiye Kanununu biz yapabilir miyiz?
Zannımca yapamayız. Salâhiyetimiz varsa bu,
- Fırkada olmaz. Fırkada müzakere edildikten sonra aleni celsede
kimse söz söyliyemiyor.
- Milletin hayatına mütaallik kavaninin burada katî surette halline
taraftar değilim. Bu gibi kanunlar aleni celsede ve serbestçe
görüşülmeli ve her şeyden evvel kabine buhranını halledelim.
- YunusNadi Bey, şu yolda Hâzım Beye
cevap verdi: Hangi memleket ilk defa kanunu esasi yaparsa onun için
meclisi müessisan yapmışlardır. Bizde ise bu gibi mevatta ayrıca
meclisi müessisan teessüs edeceği tasrih edilmemiştir. Bizde her vakit
bu gibi tadilât olmuştur. Bizden evvelki Türkiye Büyük Millet Meclisi
de bu zeminde yürümüştür. Buna salâhiyetimiz vardır. Tereddüt
buyurulmasın. Şimdi, biz, kabine buhranının hallini, Reis Paşa
Hazretlerine bıraktık. O da bize, bu teklifi getirdi. Bu teklifte
gösterilen usulü, bütün
- rüfeka ayrı ayrı düşünmüştür. Şimdi, bunu, tesbit lâzımdır. Teklif
edilen şekil zaten mevcuttur. Bunu, tavzih ve daha muayyen şekilde
tesbit edeceğiz.
- Vehbi Bey (Karesi) — Biz, şimdiye
kadar görüşüldüğü işitilen Teşkilâtı Esasiye Kanunundan haberdar
değiliz. Gazetelerde filhakika gördük. Bu, kâfi mi? Binaenaleyh biz,
evvelemirde, bunu bir kül olarak görüşmek üzere âtiye bırakıp buhranı
halledelim.
- Halil Bey — Teşkilâtı Esasiye
Kanununun tadiline ve yeniden yapılmasına salâhiyetimiz vardır. Fakat,
bu tadilât, hakikaten vatan ve milletimizin saadeti halini kâfil
midir, bunu, söylemek lâzımdır. Bunu, erbabı hukuktan, hukuk
ulemasından olan arkadaşlarımız: gelsinler, izah etsinler. İzahat
verilmedikçe, bunun, derhal,
- halledilmesine tarftar değilim.
- Azadan biri — Teşkilâtı Esasiye Kanunu
öyle ceffelkalem tadil edilemez.
- Hamdullah Suphi Bey (İstanbul) — Dört
sene evvel ayrı ayrı intihapların mazarratını söylemiştim. Bugün de,
aynı hal başgösterdi. Gazi Paşanın teklifine gelince, bu, yeni
değildir. Dört sene evvel yapılan bir kanunun, daha vâzıh bir surette
ifadesidir. Binaenaleyh
- bunun hilâfına olarak, söz söyliyecekler gelsin, fikirlerini
söylesinler. Fakat, zamanımızın uzun uzadıya intizara tahammülü
yoktur.
- Ragıp Bey (Kütahya) — Kanunların en
iyisi hâdisat ve ihtiyaçtan doğanıdır. İhtiyaç ise meydandadır.
Teşkilâtı Esasiye Kanununun ikmali lâzımdır. Tavzihi icabeder.
Teklifin derhal müzakeresine geçelim.
- Adliye Vekili Seyit Bey merhum —
Teklif edilen şekil, yeni bir şey değildir. Mevcut Teşkilâtı Esasiye
Kanununun, tavzih ve tesbitidir. Kanunları ihtiyaç yapar. Nazariyat
yapmaz. Zaman, hâdisat, her şeye hâkimdir. Kanuni tekâmül, değişmez
bir düsturı katidir.
- Teklif edilen şekilde bir yenilik yoktur. Mevcut şekli, daha sarih
ve vâzıh olarak ifade edersek millet ve memleketimizin menfaatine
elbet daha muvafık hareket etmiş oluruz.
-
- HÜKÜMETİMİZİN ŞEKLİ BEHEMEHAL CUMHURİYET OLACAKTIR
- Merhum Seyit Beyin mütalâasına Abidin
Bey (Saruhan) şu cevabı verdi: Evvelâ hükümet buhranını halledelim.
- Eyüp Sabri Efendi (Konya) nın
mütalâası şu idi: Biz, Gazi Paşa Hazretlerini hakem
- yaptık. Bizim, Teşkilâtı Esasiye Kanununu tadile salâhiyetimiz yok
demek, gayrimeşru olduğumuzu kabul etmek demektir. Meclisin, Teşkilâtı
Esasiye Kanununu tadile salâhiyeti derkârdır. Hükümetimizin şekli,
behemehal cumhuriyet olacaktır...
- Bundan sonra İsmet Paşa söz alarak şu
yolda beyanatta bulundu:
- Fırka Reisinin teklifini kabule,
ihtiyaç, katidir. Cihan, bizim, bir şekli hükümet görüştüğümüzü
biliyor. Bu müzakeratımızı bir neticeye raptedip ifade etmemek, zaıf
ve teşettütü idameden başka bir şey değildir. Bir tecrübeden
bahsedeyim. Avrupa diplomatları,
- bu hususta, beni, ikaz ettiler. Devletin reisi, yoktur dediler"
Şekli hâzırınızdaki reis, Meclis Reisidir. Demek ki, siz, bir başka
reis bekliyorsunuz. Avrupa düşüncesi işte budur. Halbuki, biz, böyle
düşünmüyoruz. Millet, hâkimiyetine, mukadderatına, bilfiil
vazıulyeddir. O halde, bunun, ifadei hukukiyesini söylemekten neden
çekiniyoruz? Reisicumhur olmadan, başvekil intihabı teklifi, kanunsuz
olur. Bunda şüpheye mahal' yoktur. Başvekilin intihabını, kanuni ve
mümkün kılabilmek için, Gazi Paşa Hazretlerinin, teklifinin, kanuniyet
kesbetmesi lâzımdır. Za'fı umuminin, idamesinde mâna yoktur. Fırkanın,
bütün millete karşı, deruhde ettiği mesuliyetin, icabatına, tevfikı
hareket zaruridir.
- İsme t Paşadan sonra Abdürrahman Şeref
Bey merhumun beyanatı meyanmda şu sözler vardı:
- "Eşkâli hükümetin taâdadına lüzum yok.
Hâkimiyet bilâkaydüşart milletindir; dedikten sonra kime sorarsanız
sorunuz, bu, cumhuriyettir. Doğan çocuğun adıdır. Ama, bu ad,
bazılarına hoş gelmezmiş, varsın gelmesin."
- Bundan sonra Yusuf Kemal Bey, teklifin
kabulü lüzumuna dair uzun malûmat ve mütalâatta bulundu ve derhal
onun, merasimi kanuniyesinin itmamını teklif ederim, dedi.
-
- TEKLİFİM FIRKACA VE DERAKAP MECLİSCE MÜZAKERE VE YAYASIN
CUMHURİYET SESLERİ ARASINDA KABUL OLUNDU
-
- Abdullah Azmi Efendinin "meselenin
emmiyeti derkârdır. Müzakere devam.
- etsin diye yükselen itirazına rağmen müzakerenin kifayeti kabul
olundu. Ondan
- sonra teklifimin heyeti uyumiyesi ve mütakıben maddeleri birer
birer okunarak müzakere
- ve kabul edildi.
- Efendiler, Fırka içtimaına hitam
verildi ve derakap Meclis içtimai küşadedildi. Saat öğleden sonra altı
idi. Teklifi kanuni, Kanunu Esasi Encümeni tarafından usulen tetkik
edilerek, mazbatası hazırlanırken Meclis, sair bazı mesail ile iştigal
etti. Nihayet, makamı riyasette bulunan Reis Vekili İsmet Bey,
Meclise, şu malûmatı verdi: "Kanunu Esasi Encümeni, Teşkilâtı Esasiye
Kanununun tadilâtına dair lâyihanın müstacelen ve derhal müzakeresini
teklif ediyor." "Kabul sesleri" üzerine, mazbata okundu. Teklif
veçhile
- müzakere edildi. Nihayet, kanun, birçok hatiplerin. "Yaşasın
Cumhuriyet!" sadalariyle alkışlanan hitabeleriyle kabul edildi.
-
- TÜRKİYE CUMHURİYETİ RİYASETİN TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ
MÜTTEFİKAN BENİ SEÇTİ
- Ondan sonra, Reisicumhur intihabı için
Meclisinin reyine müracaat olundu. Toplanan aranın neticesini, makamı
riyasette bulunan,. İsmet Bey, heyeti umumiyeye şu suretle
- tebliğ eyledi:
- "Türkiye Cumhuriyeti Riyaseti için
yapılan intihabat ârasına, yüz elli sekiz zat iştirak eylemiş ve
cumhuriyet riyasetine yüz elli sekiz âza müttefikan Ankara Mebusu Gazi
Mustaf a Kema l Paşa Hazretlerini intihabeylemişlerdir." Efendiler,
bunu mütaakıp, Meclise vukubulmuş olan mâruzâtım zabıt ceridelerinde
mütalâa olunmuştur. Ancak tarihî bir hâtıranın ihyası için, müsaade
ederseniz, o beyanatımı burada da aynen tekrar edeyim:
- "Muhterem Arkadaşlar, mühim ve
cihanşümul hâdisatı fevkalâde karşısında muhterem milletimizin
teyakkuz ve intibahı hakikisine bir vesikai. Kıymettar olan Teşkilâtı
Esasiye Kanununun bazı maddelerini tavzih için encümeni mahsus
tarafından heyeti celilenize
- teklif olunan kanun lâyihasının kabulü münasebetiyle Türkiye
Devletinin; zaten cihanca malûm olan, malûm olması lâzım gelen
mahiyeti, beynelmilel mâruf unvaniyle yâdedildi Bunun icabı tabiîsi
olmak üzere; bugüne kadar doğrudan doğruya Meclisin riyasetinde
bulundurduğunuz arkadaşınıza ifa ettirdiğiniz vazifeyi Reisicumhur
unvaniyle yine aynı arkadaşınıza, bu âciz arkadaşınıza tevcih
ediyorsunuz. Bu münasebetle, şimdiye kadar hakkımda izhar buyurduğunuz
muhabbet ve samimiyet ve itimada bir defa daha göstermekle
- yüksek kadirşinaslığınızı ispat etmiş oluyorsunuz. Bundan dolayı
heyeti celilenize bütün samimiyeti ruhiyemle arzı teşekkürat ederim.
- "Efendiler, asırlardan beri şarkta
mağdur ve mazlum olan milletimiz; Türk milleti, hakikatte meftur
olduğu hasailden muarra telâkki ediliyordu.
- "Son senelerde milletimizin fiilen
gösterdiği kabiliyet, istidat, idrak, kendi hakkında suizanda
bulunanların ne kadar gafil ve ne kadar tetkikten uzak zevahirperest
insanlar olduğunu pek güzel ispat etti. Milletimiz haiz olduğu evsaf
ve liyakatini hükümetinin yeni
- ismiyle, cihanı medeniyete daha çok sühuletle izhara muvaffak
olacaktır. Türkiye Cumhuriyeti, cihanda işgal ettiği mevkie lâyık
olduğunu âsariyle ispat edecektir.
- "Arkadaşlar, bu müessesei âliyeyi
vücuda getiren Türk milletinin son dört sene zarfında ihraz ettiği
zafer, bundan sonra da birkaç misli olmak üzere teeelliyatını
- gösterecektir. Âcizleri mazhar olduğum bu emniyet ve itimada kesbı
liyakat etmek için pek mühim gördüğüm bir noktadaki ihtiyacı arz etmek
mecburiyetindeyim. O ihtiyaç, heyeti aliyenizin şahsım hakkındaki
teveccüh ve itimadının ve müzaheretinin devamıdır.
- Ancak bu sayede ve Aîlahın inayetiyle şahsıma tevcih buyurduğunuz
ve buyuracağınız vezaifi hüsnü ifaya muvaffak olabileceğimi ümidederim.
- "Daima, muhterem arkadaşlarımın
ellerine çok samimî ve sıkı bir surette yapışarak onların
şahıslarından kendimi bir an bile müstağni görmiyerek çalışacağım.
Milletin teveccühünü daima noktai istinat telâkki ederek hep beraber
ileriye gideceğiz. Türkiye Cumhuriyeti mesut, muvaffak ve muzaffer
olacaktır."
- Efendiler, Meclisçe cumhuriyet kararı
29/30 Teşrinievvel 1923 gecesi saat 8.30 da verildi. On beş dakika
sonra, yani 8.45 te Reisicumhur intihabolundu. Keyfiyet aynı gece
bütün memlekete tebliğ ve her tarafta geceyarısından sonra, yüz bir
pare top endaht edilerek ilân olundu.
- İlk kabinenin, ismet Paşa tarafından
teşkil edildiği ve Meclis_Riyasetine Fethi Beyin intihabolun duğu
malûmdur.
-
- 95. yılını kutladığımız bu Cumhuriyet
Bayramınız kutlu olsun!
-
