Aşağıdaki dizinler ile tıklayarak üye olmadan sayfalara girebilir ve inceleyebilirsiniz!

ORTAKÖY-ŞAPİNUWA

ARCHAELOGICAL RESEARCH

Fotoğraflar: Mustafa SÜEL

Ortaköy, Çorum İli’nin 53 km. güney- doğusunda bir ilçe merkezidir. Orta Anadolu’nun kuzeyinde, Karadeniz Dağlarının güneyinde bulunan ve Anadolu’nun Kafkasya yönünden bir giriş yolu olan Kelkit Vadisi’nin sonunda yer alır. Doğusunda Amasya, güneybatısında ise Yozgat bulunmaktadır. Şapinuva Hitit Kenti, Ortaköy ilçe merkezinin 3 km. güneybatısında yer almaktadır. Buraya ulaşım, karayolu ile, Çorum il merkezinden yapılabileceği gibi, Sungurlu-Alaca Kızıllı-Ortaköy yol güzergahı üzerinden veya Amasya-Göynücek istikametinden de sağlanabilmektedir.

ORTAKÖY-ŞAPİNUVA’NIN KONUMU

Ortaköy-Hitit Kenti, Çekerek Nehri’nin bir kolu olan Özderesi Vadisi’nin kuzey yamaçlarındaki sekiler halinde uzanan bir plato üzerinde, yaygın ve düz yerleşme olarak karşımıza çıkmaktadır. Hitit insanı burada mevcut ve yerli halkın yaşadığı höyükler üzerinde yerleşmemiş, geniş düzlük bir arazide Doğu-Batı yönünde 3 km, Güney-Kuzey yönünde 2.5 km. büyüklükte bir şehir meydana getirmiştir.

Şapinuva Hitit Şehrinin stratejik konumu fevkalade önemlidir. Bu şehrin etrafında yer alan dağlar, Amasya Ovası’nda sekiler halinde yükselen plato, 5 km. uza ha başlayan ön savunma tesisleri burayı savunması kolay bir mevki haline getirmiştir. Alaca ve Amasya Ovalarını bağlayan kilit bir noktada bulunan, savunması kolay bu şehir, ayakta kaldığı sürece Boğazköy Hattuşaşa uzanan yolları emniyet altında tutmakta, Boğazköy’e iki günlük mesafede bulunmaktadır. Şehrin batısında yer alan tepeler üzerinde, yukarı şehrin askeri ve dini mimarisinden izler bulunduğu gibi, antik şehrin su gereksinimi ve orman ürünleri ihtiyacı da bu tepelerden sağlanmaktaydı.

ORTAKÖY-ŞAPİNUVA ‘NIN ÖNEMİ

Hittiler, Anadolu tarihinde çok önemli bir yere sahiptirler. Anadolu’da ilk siyasi birliği kuran bu kavim, yaşadığı çağın en önemli devletlerinden biri olmuştur. Bu uygarlıktan kalan bilgilerin azlığı ve yarattıkları medeniyetin geliştiği her zaman ilgi çekmiştir. Hititler hakkında önceleri Boğazköy ve Maşathöyük gibi merkezlerdeki araştırmalardan bilgi sağlanırken, bugün Ortaköy araştırmaları bilim dünyasına çok önemli bilgiler aktarmaktadır.

Bugüne kadar Ortaköy-Şapinuva kazılarında bulunan mimari malzeme, mükemmel inşaat tekniği, simetrik planı ve sağladığı değerli çivi yazılı belge arşivi ile binlerce yıl öncesinin bir çok bilinmeye nine ışık tutmaktadır.

Ortaköy arşivinde yer ve şahıs adları çok sık geçmektedir. Bu arada yeni coğrafi isimlerin tespiti, öncelikle Anadolu’nun Hitit çağındaki coğrafyasında tartışılan pek çok konuya ışık tutacak niteliktedir. Şapinuva bilim adamlarınca daha önceleri Huri bölgesine yakın olması gerektiği düşüncesi ile Boğazköy’ün güneydoğusuna lokalize ediliyordu. Şapinuva-Ortaköy identifikasyonu ile bir çok şehir ismi Şapinuva ile birlikte Anadolu’nun kuzey doğusuna taşınmış olmaktadır.

ŞAPİNUVA’NIN KALINTILARI VE BULUNTULARI: “A” BİNASI

Şapinuva Hitit Şehri’nde 1990 yılında başlayan kazı çalışmaları ile şehrin önemli bir yapısı açığa çıkarılmıştı. Bu bina, Hitit Şehrinin yer aldığı platonun hakim bir noktasında yer almaktadır ve abidevi görüntüsü ile etkileyici bir konumda bulunmaktadır. Bu monumental bina simetrik plandır. Ele geçirilen temel yapısında, temel taşlarından kerpiç döşeklerine kadar kireçtaşı ve kumtaşı bloklar kullanılmıştır. Bu blokların kiklopien yapı tarzına uygun olarak yerleştir ildikleri görülmektedir. Ayrıca taşların bir birine kenetlenmesinde büyük özen ve beceri gösterilmiştir. Temel duvarlarının genişliği ve yüksekliği yer yer 2 metre ulaşmaktadır. Gerek temellerin genişliği gerekse kerpiç döküntülerin binadan 10 m. kadar uzağa yayılmış olmasına bakarak yapının en az iki katlı olduğunu söyleyebiliriz.

Bina şiddetli bir yangın geçirmiş ve tahrip olmuştur. Tarımsal faaliyetler sebebiyle temel duvarların üzerinde yer alması gereken kerpiç duvarlar büyük ölçüde yok olmuştur. Bu bina Roma çağında bir mezarlık alanı olarak kullanılmıştır. Günümüzden 3500 yıl önce yapılmış bir mühendislik ve mimarlık bankası olan bu binanın ana kütlesi 100x25 m²’lik bir alanı kaplamaktadır ve kazısına devam edilmektedir.

“A” yapısı idari yada dini hangi görevi yaparsa yapsın monumental yapısı, özgün mimarisi ve verdiği önemli buluntuları, özellikle de sahip olduğu tablet arşivi ile Ortaköy-Şapinuva şehrinin önem taşıyan bir yapısı olduğu kesindir.      

“B” BİNASI

         “A” Binasının 150 m. güneydoğusunda Kadılar Höyük mevkiinde, 1995 yılında kazı çalışmaları başlamıştır. Burada, gün ışığına çıkarılmaya başlanan “B” Yapısının temellerinde düzgün taş bloklar kullanılmıştır. İki sıra olduğu gözlenen bu temeller üzerinde 110 cm. genişliğinde kerpiç duvarları ele geçirme şansı olmuştur. Kerpiç duvarlarda 3.5-4cm. kalınlığında saman katkılı, güzel düzeltilmiş perdahlanmış sıvaya rastlanmıştır. Açığa çıkarılan zemin kat dışında en az bir katın mevcut olduğu ve yoğun kereste kullanıldığı üst kat yıkıntıları ile çöken yanmış hatıl parçalarından anlaşılmaktadır.

Depo bölümü diyebileceğimiz içi küplerle dolu bu mekanın henüz bir kısmı açığa çıkarılmıştır. Yiyecek ve içecek konulan küplerin sayısı şu anda 30’u aşmaktadır.

KÜÇÜK BULUNTULAR

Kazı çalışmaları devam eden “A” Binasında çivi yazılı Hitit Arşivine ait şu ana kadar sayıları 3000’i geçen tablet ve tablet parçaları açığa çıkartılmıştır. Arşive ait tablet ve fragmanlar bu monumental binanın üst kat yıkıntıları arasında ele geçmiştir. Bu güne kadar üç ayrı arşiv mekanına ulaşılmıştır. Tabletler çok çeşitli konuları (dini, siyasi. askeri, fal ve idari) ihtiva etmektedir. Arşivin büyük bir çoğunluğunu mektuplar oluşturmaktadır. Hitit Dilinde yazılmış metinlerin yanı sıra Hurrice,Hititçe Hurrice ve Akadça yazılmış tabletler de bulunmaktadır. Bu arşivin incelenmesin den Ortaköy Hitit Şehrinin, Hitit büyük kralına rezidanslık yapan, idare çemberinde bir çok şehir bulunan, başkent Hattuşa ile iletişim halinde olan idari, siyasi, askeri, ve dini bir merkez olan Şapinuva olduğu tespit edilmiştir.

Ortaköy kazı çalışmalarında çok önemli olan bu arşiv yanında, itinalı bir şekilde imal edilmiş olan koyu gri, devetüyü, kiremidi renkler taşıyan, iyi hamurlu, dikkatli pişirilmiş günlük kap kacak yanında, çoğunlukla devetüyü ve kiremidi renkli ve astarlı ritual kaplan önemli bir yer tutar. Bunlar arasında tabaklar, hydrialar, küpçükler, büyük testi ve küpler yer alır. Çok fazla olmamakla birlikte Hitit çağı için örnek teşkil edebilecek metal malzemeler önemli buluntulardır. Bunlar arasında ok uçları, bronz balta ve kamayı sayabiliriz. Altın malzeme içinde bilhassa dikkati çeken, Anadolu-Mısır ilişkilerinde değerle ipuçları veren palmet motifi altın obje önemli bir buluntudur. Ritual amaçlı kullanıldığını düşündüğümüz ölçüleri, malzemesi ve formları arasında farklılıklar bulunan üçgen objeler de buluntular arasında önemli bir grubu teşkil etmektedir. Bu grup içerisinde obsidyenden yapılmış üçgen obje bilhassa dikkat çekicidir.

Bütün bunlardan başka Hitit hiyeroglif yazısı ile yazılmış mühür baskılan da önemli bir yer tutmaktadır.

Testi / Jug

Kase / Bowl

Süzgeç Kapak / Lid with holes

Ağırşak / Spindle - Whorl

Ağırlık / Weight

Kase / Bowl

Ok Ucu /Arrowhead

ORTAKÖY-ŞAPİNUVA’NIN ARAŞTIRMA TARİHİ

Ortaköy-Şapinuva ilk olarak, tarafımızdan başlatılan yüzey araştırmaları ile 1989 yılında tespit edilmiş, kazı çalışmaları 1990 yılında Kültür Bakanlığı’nın izni ile Ankara Üniversitesi adına başlatılmıştır. Kazı çalışmaları çeşitli kamu ve özel kuruluşların katkılarıyla devam etmektedir.

            ORTAKÖY-ŞAPİNUVA

      KAZI VE ARAŞTIRMA KURULU

Sayfa Başına Gitmek İçin Tıklayınız!

BİLGİ PAYLAŞILDIKÇA KIYMETİ ARTAR!

Hazırlayan  Mahmut Selim GÜRSEL yazışma adresi  corumlu2000@gmail.com

DİKKAT ! BU FOTOĞRAFLAR TELİF ESERİ OLUP BENDEN  İZİN ALINMADAN KULLANILMAMALIDIR.