Aşağıdaki dizinler ile tıklayarak üye olmadan sayfalara girebilir ve inceleyebilirsiniz!

Hazırlayan: Mahmut Selim GÜRSEL

İÇİNDEKİLER TIKLAYARAK İSTEDİĞİNİZ SAYIYA GİDEBİLİRSİNİZ!

TAKDİM

Muzaffer GÜNDOĞAR

ÇORUM HALKEVİNİN KURULUŞU ATATÜRK'ÜN DEVRİM OKULLARI

ÇORUMLU DERGİSİ 1. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 2. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 3. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 4. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 5. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 6. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 7. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 8. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 9 VE 10. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 11. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 12. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 13. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 14. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 15. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 16. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 17. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 18. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 19 SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 20. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 21. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 22. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 23. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 24. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 25. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 26. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 27. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 28. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 29. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 30. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 31. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 32. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 33. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 34 VE 35. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 36 VE 37. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 38. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 39. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 40. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 41. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 42. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 43. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 44. SAYFA

ÇORUMLU DERGİSİ 45. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 46. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 47. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 48. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 49 VE 50. SAYI

ÇORUMLU DERİSİ 51. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 52. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 53. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 54. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 55. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 56. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 57. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 58. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 59. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 60. SAYI

ÇORUMLU DERGİSİ 61. SAYI

 01

KİTAP BAŞINA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

Çorumlu Dergisi Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

TAKDİM

            Bu sanal kitapta bulunan çalışmalar; arkadaşlarımızla birlikte basılı olarak yayımladığımız 53 sayı “Çorumlu 2000 Aylık Kültür Sanat Tarih ve Edebiyat” dergimiz ve 54’üncü sayıdan sonra da sanal olarak yayımladığımız dergimizde yayımlanmış çalışmalardan derlenmiştir

Tarafımdan arkadaşıma bir ufak armağan olarak hazırladığım bu sanal çalışmamda onların da çalışmalarını derli toplu olarak sizlere sunmak amacı taşımaktadır.

Çalışmalarımın bir sanal kitaplık olarak sizlere ulaşması ve sizlerinde bilgilenmenizi ve ilgileneceğinizi ummaktayım.

Mahmut Selim GÜRSEL

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

 02

KİTAP BAŞINA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Muzaffer GÜRDOĞAR

1942  yılında  Çorum'un  Çıkrık  Köyünde doğmuşum. İlkokulu  köyümde, ortaokulu Çorum' da bitirdim.  Ekonomik   olanaksızlıklar  nedeniyle öğrenimimi  sürdüremedim. 1961 de geçici öğretmenlik sınavı açıldı. Girdim  ve  kazandım.  İki  ay kurs sonrası yeniden bir sınavdan geçtik.  Onu da başardım.  Yazar  Adnan  Binyazar da kurs öğretmenlerimiz arasındaydı.  İki yıl  geçici öğretmenlik yaptıktan  sonra  Çorum  İlköğretmen Okulunu,ardından AÖF. E.Ön L. Programını tamamladım.  Çorum  Merkez ,Mecitözü, Sungurlu ilçesi köy okullarında;Çorum Merkez Dumlupınar ile Milli Eğitim Vakıf ilkokullarında sınıf öğretmenliği yaptım. 30 yılı aşkın  bir  süre  öğretmenlik  yaptıktan sonra 1994 yılında emekli oldum. 

Henüz  ilkokul  sıralarındayken  öğretmen olan büyük ağabeyime özenerek öğretmen olmayı düşlemişimdir. Ortaokuldan  sonra  yarım kalan eğitimimi  Çorum İlköğretmen Okulunu  dışarıdan sınav verip bitirip bu düşümü gerçekleştirdim, öğretmen oldum. 

Yazı  yazmaya beni  kimse teşvik etmedi. Zaten teşvikle de yazı  yazılacağını  sanmıyorum. Yazmak bir yetenek işidir,bir birikim işidir. Bu yetenekse doğuştan gelir,çok çalışmakla gelişir.Yalnız bu arada köy enstitüsü çıkışlı ağabeyime özendiğimi, onun  gibi şiir yazmaya heves ettiğimi söylemeliyim. 

İlk şiirlerim 1966 yılında Çorum Yedigün Gazetesinde yayımlandı. Bu günkü yazarlığımın temelinde eğitimciliğimin büyük payı vardır.   Öğretmenler  Günü  nedeniyle Milli Eğitim Müdürlüklerince açılan şiir ve kompozisyon yarışmalarında derecelerim  var.   Ayrıca 1996 yılında Çorum  Belediyesi Başkanlığınca  "Çorum Eğitim Kültür ve Sanat Hayatına Katkılarım  Nedeniyle", 1997 de  M.E.M.,  Okul Koruma derneği eğitim ve dernek çalışmalarım nedeniyle,1998 de Cumhuriyetin 75. Yılı kutlama etkinlikleri içinde Çorum Eğitim Hizmetleri A.Ş.ince "Sanat ve Kültüre Katkılarım" nedeniyle plaketle ödüllendirildim. Hayatta  idealsiz insan yoktur sanıyorum. Elbette benim de  gerçekleştirdiğim ve ileride gerçekleştirmeyi  hedeflediğim ideallerim var.  Kitaplaşan 8  dosyam bu   ideallerden bölümüdür.  Bir  eğitimci  yazar  olarak  ülke kültürüne karınca kararınca katkıda bulunmak istiyorum. Bunun içinde ürettiklerimin kitaplaşarak okur katına ulaşması en büyük idealimdir. Bugüne değin yayımlanmış 8 kitabım vardır. Bunlar : Şiir Diliyle Serisinden Nasrettin Hoca Fıkraları  1,2,3,  Lafonten Masalları 1,2, Ezop Masalları 1,2,3,Halk Öykü ve Masalları ve Oğlanuçuran adlı öykü kitaplarıdır. Daha sırada 20 civarında dosyam kitaplaşmayı beklemektedir. Edebiyatın birçok türünde yazılar üretiyorum. Bunlar : şiir, öykü ,masal, deneme, inceleme,araştırma ve tanıtım türündedir. Bir romanım da bitme aşamasındadır. 

Bugünedeğin  yerel gazetelerle,Karabük Bölgesinin Sesi, Devrek'te Devrek Postası,Kök,Kıyı, Karşı,Halkevi,Eğitim-iş, Türkiye Çocuk Dergilerinde şiir,öykü,anı  ve   tanıtım  türünde yazılarım çıktı . Yerel  dergilerden Tohum,Yazılıkaya,Çorum Çevre ve  Çorum 2000'de  yazılarım  yayımlandı. Sayın Abdullah Ercan'ın hazırladığı 14.Yüzyıldan Günümüze Çorumlu Şairler kitabından 7 şiirimle, ayrıca Risale yayınları arasında çıkan İhsan Işık'ın hazırladığı Yazarlar Sözlüğü'nde yaşam öyküm ve sanatçı kimliğimle yer aldım. 

Zonguldak'ın Devrek İlçesinde Baston Kül tür Şenliğine 1992 yılı Temmuzunda çağrılı olarak katıldım.  1995'te İstanbul'da  Uluslar  arası Kitap Fuarı'na (TÜYAP) katıldım. Edebiyatçılar Derneği Standında  kitaplarımı  imzaladım  yine 1996  yılı Mayısında  Ankara'da  Uluslar arası Kitap Fuarında (TÜYAP)  imza  gününe  katıldım.   Kitaplarım okurlarla buluştu. 

Trabzon'daki Kıyı Dergisi tarafından konulan Şükrü Gümüş Roman Ödülü Töreninin Çorum’da gerçekleştirilmesine öncülük ettim. 12.11.1994 günü Kıyı Dergisi Sanat Yönetmeni şair,yazar Ahmet Özer'şair İbrahim Dizman,yazar Mahmut Makal,İrfan Yalçın ve Şükrü Gümüş Roman Ödülünü kazanan Murat Tuncel katılan sanatçılardır

Dergimizde yazıları yayınlanmıştır.

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

 03

KİTAP BAŞINA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

ÇORUM HALKEVİNİN KURULUŞU ATATÜRK'ÜN DEVRİM OKULLARI

Ülkenin kurtarılıp  Cumhuriyetin kuruluşundan  (29 Ekim 1923)  sonra "Asıl savaş şimdi başlıyor" diyen  Ulu Önder Atatürk, ulusumuzun "Topyekün" eğitimini  hedeflemişti.

Gelişmenin, kalkınmanın, ilerlemenin çağdaşlaşmanın   yolunun  Eğitimden  geçtiğini  çok iyi  biliyordu. Bunun hesabını ta savaş yıllarında yapmıştı. Başlattığı bir yığın yeniliklerin ve devrimlerin başında bir  ikinci  örneği  daha olmayan "Harf Devrimi"  (3 Kasım 1928) geliyordu. Yüzyıllardır kullanılan Arap Abecesi bırakılmış. Batı dünyasının kullandığı Latin Abecesi yeni Türk harfleri olarak   kabul edilmişti.  Ardından  tüm ülkede (Halk Mektepleri) Ulus  Okulları  açılmış, yoğun  bir "Okuma-Yazma  Seferberliği "başlatılmıştı. Atatürk, Başöğretmen sıfatıyla  halkına  karatahta başında okuma - yazma öğretmenin de öncülüğünü yapıyordu. O yıllarda 13 milyon olan ülke nüfusunun yarım milyonu,6 ay gibi kısa bir süre içinde yeni Türk harfleriyle  okuma  yazma öğrenmiştir. Bundan  sonra Cumhuriyet Devrimleri birbirini izledi. Bunların bazıları birbirini  bütünleyen  "Atatürk'ün Devrim Okulları" niteliğindeki kurumlarıydı. "Türk Tarih Kurumu ", (21 Nisan 1931) "Halkevleri" , (19 Şubat 1932) Türk Dil Kurumu" , (12 Temmuz 1932) ve Atatürk'ün ölümünden önce (10 Kasım 1938) plan ve projesi hazırlanan Hasan Ali YÜCEL - İsmail Hakkı TONGUÇ ikilisinin  gerçekleştirdiği  "Köy Enstitüleri'nin" kuruluşuydu. (17 Nisan 1940) Bu kurumlar ülkemizi aydınlığa  çıkartacak, uygarlığa, çağdaşlığa, varsıllığa ulaştıracaktı.

Biz burada bu kurumlardan kısaca Halkevlerine değineceğiz. Ardından Çorum Halkevi'ne gelecek; asıl  konumuz olan Çorum Halkevi yayım organı Çorumlu Dergisi üzerinde duracak, onu anlatmaya çalışacağız.

 

HALKEVLERİ HALKEVLERİ'NİN KURULUŞ AMACI

Halkevleri  bilindiği   gibi, 19 Şubat 1932'de Atatürk'ün hedeflediği ilkeler doğrultusunda CHP' si tarafından kurulur. Merkezi Ankara'da olmak üzere, ülkenin  tüm   il ve ilçelerini kapsayacak biçimde örgütlenir.  Yine bu partinin yan kuruluşu olarak çalışmalarını sürdürür.

Amacı kısaca: Türk   kültür  yaşamına katkıda bulunmak, araştırmalar yapmak, gençleri bir çatı altında toplamak gibi özetleyebiliriz.

Atatürk, Halkevleri'nin  açılış amacını şöyle açıklıyordu :".....Gençlik geleceğin ışığıdır. Gençlik, gelişen ve yetişen bir çalışma  içinde  yaş atılmalıdır. Ulus bilinçli birbirini anlayan, birbirini seven ülkeye bağlı  halk kitlesi halinde teşkilatlandırılmalıdır. En güçlü  ders  araçlarına ve yetişkin öğretmen ordularına  sahip  olmak yeterli değildir. Halkı yetiştirmek, halkı bir kitle  durumuna   getirmek için ayrıca bir ulusal  çabanın düzenlenmesini ihmal etmemeliyiz..."

Halkevleri'nin giderleri genel bütçeden, özel idarelerden, belediye ve köy bütçelerinden ve kamu tüzel kuruluşlarından karşılanıyordu.

Bu örgütün bir amacı da ileride Anayasada yer alacak   CHP'nin altı okunda belirtilen "Cumhuriyetçilik, Milliyetçilik, Halkçılık, Laiklik, Devrimcilik ve Devletçilik "ilkeleriyle benimsenen bir gençlik yaratmaktı.  Bu örgütün yönetim ve denetimi partinin genel ve yerel yöneticilerine bırakılmıştı.

Başlangıçta 14 ilde kurulan Halkevleri'nin yurt genelindeki sayısı 1939'da 373,  kapatıldığı yıl olan 1950'de ise 478'di.  Halkodaları'nın  sayısıysa 4332'ye ulaşmıştı.

 

HALKEVLERİ'NİN ÇALIŞMA ALANLARI

Halkevleri'nin çalışma  alanları "Dil-edebiyat, tarih, güzel sanatlar alanında etkinlikler oluşturmak, halk dershaneleri, kurslar, kütüphaneler, müzeler açmak, folklor araştırmaları yapmak; gösteri ve temsiller düzenlemek; spor, sosyal yardım yoluyla köylüyle kentliyi kaynaştırmak gibi alanları kapsıyordu.       

 

HALKEVLERİ'NİN KAPATILMASI

Çok partili döneme geçildiğinde, Halkevleri ve Halkodaları'nın CHP yönetiminin yan örgütü olması ve CHP ilkelerine  yatkın  gençler yetiştirmeyi amaçlaması, eleştirilere  neden  olmaya başlamıştı. CHP, 1950 de seçimleri yitirip muhalefete düşünce, yeni siyasal iktidar Demokrat Parti,1951'de Halkevleri'ni  5830 sayılı yasa ile kapattı. Halkevleri'nin taşınmaz mallarını da hazineye aktardı.     

 

AÇILIŞ, KAPANIŞ YENİDEN AÇILIŞ

Halkevleri'nin çalışmalarının durdurulması, 19 yıllık geçmişi olan bu kültür kurumunun ortadan kalkması  ülke çapında büyük bir boşluğun doğmasına neden oldu. Halkevleri'nin çeşitli illerde yayımladıkları dergiler, yaptıkları kitap yayınları sona  erdi.  Kitaplar  Mal Müdürlüklerinin bodrumlarında çürüdü. Halkevi ve Halkodası binaları da başka amaçlarla kullanılmaya başladı.

1961  yılında toplumsal yaşamda  doğmuş boşluğu kapatmak için UNESCO'nun önerisiyle "Milli Kültür Dernekleri" adıyla yeni bir örgüt kuruldu bu örgüt 1963  yılındaki genel kurulunda adını Halkevi  Derneği olarak  değiştirdi. Dernekler yasasına göre siyası   partilerle   ilişkisi  olmayan bu yeni dernek, Londra ve Frankfurt  şubeleriyle  birlikte ülke  çapın da 154 Halkevi  ve 100 Halkodası açmıştı.1976'da Halkevleri'nin sayısı 208'e ulaştı. Köycülük, halk eğitimi, kitaplık yayın kolu, dil-tarih-edebiyat, plastik sanatlar, müzik, gösteri, folklor, spor, turizm gibi konularda etkinlik gösteriyordu.

Halkevleri Derneği'nin çalışmaları 1980 12 Eylül Harekatı'ndan sonra durduruldu.  Yöneticileri tutuklandı. Uzun  süren  yargılamalar  sonunda aklandı. Halkevleri  Derneği'nin el konulan malları geri verilerek  yeniden etkinliğe geçmesine olanak sağladı.

 

SONUÇ OLARAK

Cumhuriyetin kurulmasıyla birlikte Atatürk her alanda büyük bir kalkınma mücadelesi başlatmıştı. Bunlar tarımdan sanayiye ve teknolojiye; eğitimden, bilim ve sanata değin her alanı kapsıyordu. Cumhuriyet döneminin dört devrim okulunun  (Türk Dil Kurumu, Türk Tarih Kurumu, Halkevleri, ve Köy Enstitüleri) kısacık sürede başardıklarına baktığımızda bu kurumların kapatılmasıyla ülkemizin neler kaybettiğini tahmin etmek zor olmasa gerektir.

Bugün eğitiminde bilimde- sanatta; fende, teknolojide henüz  çağı yakalayamamışsak  bunun nedenlerini, bu kurumların kapatılmasında ve işlevsizleştirilmesinde aramalıyız. 1950'den itibaren Atatürk  Devrimleri'nin önü kesilmiş, ülke birçok alanda çağın gerisine  düşmüştür. Bu kurumları kapatanlar ülkeye  yapabilecek   en büyük kötülüğü yapmışlardır.

Bugün  Halkevleri yok. Köy Enstitüleri yok. 1980'den bu yana da eski Türk Dili Kurumuyla, Türk Tarih Kurumu da yok.

Ama bu kurumlar kısa sürede başardıklarıyla kendi alanında Cumhuriyet dönemine damgasını vurmuş kurumlardı. Etkileri de bilimde, kültürde, sanatta ve  edebiyatta  sürmektedir doğa l olarak. Bu kurumların  kapatılmaları Anadolu  aydınlanmasını önleyemedi.  Sadece  biraz zorlaştırdı ve geciktirdi.

 

ÇORUM HALKEVİ KURULUŞU

Çorum  Halkevi de belirlenen amaçlar doğrultusunda  24 Şubat 1933 yılında bugünkü Belediye binasında açılmıştır. İlk açıldığı dönemde Halkevi'nin 5 kolu vardı. Bunlar: "Köycüler,Dil-Tarih-Edebiyat, Sosyal Yardım, Spor ve Güzel Sanatlar" koludur.Dönemin Çorum  Valisi  Arif Hikmet Bey'in önderliğinde kurulan Halkevi'nin ilk yönetim kurulu şunlardan oluşur:

Başkan; CHP Yönetim kurulu üyelerinden Ölçekoğlu Hasan Bey,

Birinci üye; Köycüler  kolu  temsilcisi Velipaşaoğlu Şevket Bey,

İkinci üye;Dil-Tarih-Edebiyat kolu temsilcisi (Maarif) Milli Eğitim Müdürü Mahmut Bey,

Üçüncü üye;  Sosyal  Yardım  Kolu temsilcisi Müftü Mehmet Tevfik Bey,

Dördüncü üye; Güzel Sanatlar Kolu temsilcisi Ortaokul Müzik Öğretmeni Osman Bey,

Beşinci üye;Spor Kolu temsilcisi Ziraat Bankası Muhasebe Memurlarından Fazlı Bey.

 

ÇORUM HALKEVİ'NİN ÇALIŞMA KOLLARI

Çorum  Halkevi  Genel  Merkez  tarafından belirtilen hedeflere ulaşmak için 24 Şubat 1933'te 5 şubesiyle  birlikte  çalışmalarını başlatmıştır. Bu kolların yönetim kurulları da şöyle oluşmuştur.

1-Köycülük Kolu: Üye sayısı  42. Başkanı, Velipaşaoğlu Şevket Bey: Üyeleri; Kayışoğlu Şevket Bey'le, Sabuncuoğlu İhsan Bey'dir.
Bu kol, köylüyle  kentliyi  kaynaştırmak için geziler ve piknikler düzenlemiştir.

2-Dil Tarih-Edebiyat Kolu: Üye sayısı 25.Başkanı, Maarif (Milli Eğitim) Müdürü Mehmet Bey,  Üyeleri Ortaokul Müdürü Osman Nuri Bey'le, Ortaokul Öğretmeni Behram Beydir. Bu kol da  Çorum Tarihi üzerine araştırmalarla  Çorum'a özgü  öztürkçe sözlüklerin derlemelerini yapmıştır.

3-İçtimai (Sosyal) Yardım Kolu Üye  sayısı 30.Başkanı, Müftü Mehmet Tevfik Bey, Üyeleri  ise Evkaf Müdürü Süleyman Bey'le Telgraf ve Posta Müdürü Sami Bey'dir. Bu kol, yardıma muhtaç, kimsesiz,yoksul kadın ve çocuklara, malüllere ve  yaşlılara yardım etmiştir.

4-Spor Kolu: Üye sayısı  56.Başkanı, Ziraat Bankası Muhasebe Memurlarından Fazıl Bey:Üyeleri ise Belediye Fen  Memuru  Emin  Bey'le, Çöplüoğlu Şükrü Bey'dir.

5-Güzel Sanatlar Kolu: Üye sayısı 32. Başkanı, Ortaokul Müzik Öğretmeni retmeni  Osman Bey, Üyeleri; Resim Öğretmeni Nebahat  Hanım'la, Maarif (Milli  Eğitim)  Katibi  Ruhi Bey'dir. Bu kol da resim, müzik dallarında çe şitli çalışmalar yapmış,bu etkenliklere halkı da katmıştır. 

Çorum  Halkevi'nin çalışma kollarında 1938 yılı itibariyle  924  erkek, 47 kadın olmak üzere toplam 968 üyesi  bulunuyordu .

 

ÇORUM HALKEVİ YAYIN ORGANI ÇORUMLU DERGİSİ

1932'de  kurulan  Halkevleri'nin  temel amaçları   arasında  yöresel  bir dergi çıkarmak da vardı.Bu temel  ilkeler doğrultusunda  Çorum Halkevi de bir aylık  yayın  organı çıkartmaya başlamıştır. Bu Çorumlu Dergisi'dir.

Çorum Halkevi Dil - Tarih ve  Edebiyat kolunca  çıkarılan Çorumlunun ilk sayısı 15 Nisan 1938' de  çıkar.  Bu  ilk  sayıda Halkevi Başkanı Eczacı Bedri Bilginer yapılacak çalışmaları şöyle anlatır :   "..... Son zamanlarda esaslı teşkilata dayanarak  hızlanan ve ilerleyen Dil,Tarih ve Edebiyat   şubelerinin  değerli  mensupları düzenli çalışmalarıyla kayda değer başarılar göstermişlerdir.  Çorum ve çevresinde bir çok derlemeler yapmışlar, Çorum ve belki de   bütün Türkiye için pek çok değerli belgeler  elde etmişlerdir .Kayda geçmemiş vakfiyeler,sicil kayıtları, cönkler,menakıp kitapları,cami,medrese kitabeleri bunlar arasında sayılabilir.

Çorum'umuzun  bundan başka  Boğazköy Alaca (Höyük) gibi Anadolu'nun en zengin, Eti (Hitit) eserlerini kucaklamış  bir  sahaya  sahiptir.  İşte bu konular çerçevesinde toplanan  belgelerin   fotoğraflarıyla  birlikte, büyüklerimizin ve  ilim adamlarımızın yardımına  güvenerek yayın  ve saptanmasına çalışacağız..."

İlk sayı   15 Nisan 1938'de yayımlanan Çorumlu Dergisi Ağustos 1946 tarihin de çıkan 61.sayısıyla yayım yaşamına son verir.

Çorumlunun  sorumlu Müdürlüğünü 1 - 16 sayılarında Eczacı Bedri Bilginer, 17-33 sayılarında Pertev Kalelioğlu,  34-61 sayılarında ise emekli öğretmen Nuri Uğur yükümlenmiştir.

İkinci  Dünya  Savaşı'nın  en  bunalımlı yıllarında, sıcak savaşın sınırlarımıza  değin dayandığı bir dönemde yayımını sürdüren Çorumlu, başta kağıt  sıkıntısı olmak üzere türlü nedenlerle  yayımını kesintiye uğramıştır. Ama yine de kaldığı yerden yayımını sürdürmüştür.

16.  sayıdan sonra dört ay,37. sayıdan sonra 12  ay, 51.sayıdan sonra altı ay, 55. sayıdan sonra da dokuz  ay ara verdik ten sonra yayımlanabilmiştir. Derginin bazı sayıları da çift sayı (9/10), (34/ 35),(36/37) ve (49/50) olarak yayımlanmıştır. Genel  olarak   32   sayfa olarak yayımlanan derginin  7.sayısı  48 sayfa, 4 ve 34/35.sayıları 40 sayfa,13.sayısı 28 sayfa, 16,52,53,55,57 ve 58 sayıları da 24 sayfa  olarak yayımlanmıştır.  61 sayılık  Çorumlunun  sayfa toplamı 1804'tür. Çorumlu Dergisinin 36/37,46 ve 47.sayıları dışında kalan  tüm  sayılarında, Çorum ve  çevresine ilişkin   yayımlanan arşiv belgelerinin topla mı da 506 sayfadır. Bununla birlikte Çorumlunun sayfa toplamı 2410'a ulaşmaktadır. Çorumlunun  7.sayısı  dışında   tüm sayıları  Çorum Vilayet Matbaasında (Çorum İl  Basımevi),7. Sayısı ise İstanbul Resimli Ay Matbaasında basılmıştır. Derginin ederi 38.sayıya değin 12,5 kuruş,yıllık 120 kuruş;sonraki sayılarda ise aylık 20,yıllık 250 kuruş olarak belirlenmiştir.

 

YAZARLARI

Çorumlu Dergisinin yazı kadrosu genellikle  Çorumlu   aydınlardan oluşmuştur. Bunlar arasında özellikle halkbilimi dalında Hafız-ı  Kütüp olarak nitelenen Eşref Ertekin'in adı  öne çıkmaktadır. Çorumlu Dergisinin geneli incelendiğinde   görülüyor   ki, Çorumlunun büyük  bir bölümü Eşref Ertekin tarafından hazırlanmıştır.

Çorum'la ilgili tarihsel konularda Çorum Milli  Eğitim  Müdürü   Neşet Köseoğlu ile Nazmi Tombuş'un, halk  müziği alanında Sadi Leblebici'nin,Halk sağlığı  konusunda Dr. Tevfik Berkol'un . Sanat  Edebiyat dalın da Bahri Miyak'ın; Eğitim, halkevi, Çorumlu ünlüleri    konusunda  İhsan  Sabuncuoğlu'nun, Başyazı ve makalelerde Ziya Büyükataman ve Macide  Büyükataman'ın adı geçmektedir. Ayrıca  İstanbul'dan, Başbakanlık Arşiv Dairesi'ndeki  Osmanlı belgelerinden derlediği  Çorum  Tarihi  ile ilgili yazılarıyla, Hikmet Turhan Dağlıoğlu  Çorumluya   önemli katkılarda bulunmuşlardır.  Çorumluda yazan aydınların bazıları Osmanlı Kültürüyle yetişmiş kişiler oldukları için kullandıkları yazı  dili bu güne göre oldukça eski, ağdalı bir  Osmanlıca ile  yazılmış.  Bunun yanında oldukça arı duru ve temiz bir Türkçeyle yazılmış  olanlar da  var. Bunlara örnek olarak  İsmail  Ceyhan ve  Cevdet Yakup adlarını gösterebiliriz.  Toplam  olarak Çorumluda  92   yazarın imzasını görmekteyiz.

Çorumlu ilk  sayıda   belirttiği ilkeler doğrultusunda yayın   yaşamını büyük  bir özveriyle sürdürmüştür.

Son  sayılara  doğru dergideki yazıların tavsadığı,tüm yükün  Eşref Ertekin'in üzerine kaldığı görülmektedir.

Ağustos 1946 da çıkan 61.sayısıyla birdenbire,  habersizce yayımına   son vermiştir. Bazı yazıların süreği gelecek sayıya kaydığı halde bu yazılar yarım kalmıştır.

 

SON SÖZ  

Çorumlu sekiz yıl,dört ay  gibi uzun bir  zaman  süreci  içinde   büyük bir eğitim ve kültür hizmeti vermiştir.  Geniş bir kültür yelpazesinde tarihten coğrafyaya,sanattan halkbilimine   değin  geçmişten  günümüze ışık tutacak nitelikte yüzlerce belge,yazı ve fotoğraf yayımlamıştır.

Çorumlunun çıkarılışında gösterilen çabanın büyüklüğünü, verilen emeğin yüceliğini dergiyi  incelerken  daha iyi  anlıyor; devrimci ilkelerinin  yaşama geçirilmesinin heyecan ve coşkusunu siz de duyumsuyor musunuz.

Bizden   sonraki araştırmacılara ışık tutmak, bir kapı aralamak amacıyla Çorumlunun 50 -60 yıllık sararmış yaprakları arasında yorucu, yorucu olduğu kadar da zevkli ve  yararlı bir yolculuk yaptık. İlginç, etkileyici, yoğun  emek ve kültür birikimi nice sanatsal güzelliklerle karşılaştık. Her sayıda yer alan  belge, yazı ve fotoğraflar bize geçmişten hoş, tatlı, güzel ve aydınlık esintiler getirdi.

Bir antik yapıt kadar değerli olan bu beş ciltlik " Çorumlu Dergileri"ni bizlere bırakan saygı değer insanları saygı  ve taktir duygularımızla  anarken bu çalışmamı tüm Çorumlulara adıyorum.

Başarılı olabildikse ne mutlu bize !...

 

KAYNAKLAR:

1-Büyük Kültür Ansiklopedisi Başkent Yayınlarından 1981

2-Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedi Milliyet Yayınları 1996

3-Çorum Halkevi Broşürü

4-Çorumlu dergileri 1'den 61'e kadar

5-Halkevi Dergileri Ankara

6-Çorum Tarihi Çorum  

 

BU ÇALIŞMA TELİF ESERİDİR İZİN ALMADAN KULLANMAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

 04

KİTAP BAŞINA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

 05

KİTAP BAŞINA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

 06

KİTAP BAŞINA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

ÇORUMLU DERGİSİ SAYI 3

            15 Haziran 1938 tarihini taşıyan Çorumlunun 3 Sayısının ilk yazısı yine Abidin VARAN'IN. Adı  "inkılâp Vazifeleri”dir. Yazıdan bazı bölümleri alıyoruz: “..Hükümet bizi haraca bağlayan bir afet değil,bilakis bizi koruyan,çıkarlarımızı kollayan bir şefkat kaynağıdır ...” ,“..Memleketin her yanında yoğun bir çalışma ve ilerleme var...”, “..Bir vatandaşın canının değil,sağlığının tehlikeye girmesi bile hükümetin en titiz davrandığı ve üzerinde ısrarla uğraştığı meseledir...” ,“..Ulu Önder Atatürk ve O'nun çalışma arkadaşlarının bu en ufak gibi görünen meselede bile sarfettikleri mesaiyi düşündükçe,buna hayran kalmamak ve içten gelen minnet ve şükran duygularını saklamak küfranı nimet olur...”

 

Bunu Neşet KÖSEOĞLU’NUN; "Çorum'da Beyler Çelebi ve Muzaffer Paşa Camii Minberi" adlı yazısı izler.

 

H.Ş.KOÇAK'IN, bugün o eski özelliğini ve güzelliğini yitirmiş olan "Çorum'da Nişan Adetleri" yazısı geçen sayının süreğidir. Bu sayıda da bitmez.

 

"Çorum'da Cerit Aşireti" adlı araştırma yazısı Neşet KÖSEOĞLU'NUN: “..Anadolu'daki aşiretlerin birisi de Cerit Aşireti'dir, (H.1022)  Ceritle birlikte birçok aşiret rahat durmadıklar için Kıbrıs'a sürgün edilir. Bir süre sonra geri gelirler. Ülkedeki bazı eşkıyalar da Aşiretlerce korunurlar.* Ceritli başta olmak üzere birçok aşirete 1181'de ferman gönderilir...”  

Yazının sonunda "Cerit'in Göçü"nü  anlatan bir destan yer alır Destan şöyledir:

 

Ceritli Raka'dan sökün edince

Açılsın Rum'a yolu Cerit'in

Silsüpüroğlu Fettah Bey ölünce

Kırıldı kanadı kolu Cerit'in

 

Bir zamanlar Oymaağaçta kalalım

Toplansın aşiret sonun alalım

Konuşalım bir karara varalım

Esiyor Sarim’de yeli Cerit'ln

 

Yüz atlımız daim ileri gitsin

Sağına soluna çok dikkat etsin

Pılıçka vermeden menzile yetsin

Bozulmadan gitsin ili Cerit'in..."

 

Kös dağına çıkacağınız duyarlar

Her tarafta  pusuya atlı koyarlar

Yüz atlınız bin atlıya sayarlar

Dönerse silaha eli Cerit'in...”

 

Sineği pek çoktur Nezib’e varmayın

Pusu vardır Şarlağan’a girmeyin

Mürseloğlu kız isterse vermeyin

Koklatman kimseye gülü Cerit'in...”

 

Eşref ERTEKIN'IN mani sayısı bu sayıda 159'a ulaşır. İki tanesi şöyledir:  

 

Ak iğnenin boladı

Dülbendin kim doladı

Şu Çorum'un içinde

Gönlüm seni diledi...”

 

Akşam indi gün inmez

Duvar yüksek görünmez

Kurban olduğum güzel

Çıkıp bir yol görünmez..

           

“Onuncu Hicret Asrında Çorum” adlı araştırma yazısı 400-500 yıl öncesinin Çorum’una bir pencere açıyor Hikmet Turhan DAĞLIOĞLU.

           

Çorumlu Dergisi adına İstanbul’da “Kuyudu Kadime” üzerine yaptığı tetkikleri Çorum’a Çorumluya gönderir DAĞLIOĞLU: Şöyle der yazısının başında:  “..İstanbul’da Başvekalet  Arşiv Dairesi'nde bulunan mühimme defterlerinde geçmiş zamanların bütün idari,sosyal,mali,adli hüküm ve muamelelerine rastlanır. Tarihimizi aydınlatmak bakımından bu defterleri incelemek çok faydalı ve güzel bir ilim işidir.

Bu şehrin,tarihte oynadığı rolü ancak o devre ait vesikalarla meydana koymak mümkündür. Mühimme defterlerindeki hükümler içinde çok mühim olan kayıtları imkan oldukça bu sütunlarda neşredeceğiz...'

 

Gerçekten de,bundan sonraki sayılarda da bu yazı dizilerini yılmadan, usanmadan sürdürür. DAĞLIOĞLU.

 

Neşet KÖSEOĞLU  "Yer Adları" yazısıyla birçok yer ve köy adların tarihsel bağlamda ele alır.

 

Çorum Haberlerinde,4 okul inşaatının başladığı haberini,Çorum'un tarihi yerlerinin fotoğrafları izler.

 

Son bölümde:"Canfedaoğlu Hakkında" başlığı altında, H,1004 tarihlerinde Çorum civarında zuhur eden ve köyleri basan,yol kesen,Sorkun'da mahkemeyi basıp Kadı Veliyiddin'i öldürmek suretiyle bu tarihlerde Çorum'un umumi asayişini ihlal eden Canfedaoğlu hakkında yapılan takibat ve mahkeme kararlarını gösteren siciller ve buna ait fermanların suretleri yayımlanır.

 

* Bu gün Çorum yöresinde de bir hayli  Ceritli vardır,Mrk.Oymaağaç bunlardan biridir.

BU ÇALIŞMA TELİF ESERİDİR İZİN ALMADAN KULLANMAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

 07

KİTAP BAŞINA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

ÇORUMLU DERGİSİ SAYI 4

 

            15 Temmuz 1938 tarihli Çorumlunun 4.sayısı Bedri BİLGİNER’İN “Çorum’da Sıhhat Teşkilatı” başlıklı yazısıyla başlar. Buna ek olarak da 1931-1937 yılları arasında sağlıksal yönden çok yönlü bilgiler içeren istatistiksel bilgiler yer alır.

 

“Muzaffer Paşa Camii Minberi” konusunda Süleyman KÖSTEKÇİOĞLU, önceki sayıda yer alan Neşet KÖSEOĞLU’nun aynı adlı yazısına, farklı yaklaşımlarla yeni  açıklamalar getirir.

 

Ş.H.KOÇAK’IN, "Çorum'da Eski Nişan Adetleri" adlı yazı dizisi bu sayıda sonlanır.

 

Eşref ERTEKİN,bu sayıya 81 mani yer alır. Geçmiş dönemlerde yaşanmış nice sevdanın acısını, sevincini, umudunu ve hüznünü taşır bu maniler. İşte birkaç örnek:

 

Bahçenizde gül var mı

Gül dibinde yol var mı

Bu gece size varsam

Döşeğinde yer var  mı.

 

Balıkta pul kalmadı

Denizde kum kalmadı

Gel sarılıp  yatalım

Şamdanda mum kalmadı.

 

Bugün ayın otuzu 

Başındadır fitozu

Dünyada yar sevmeyen

Ahrette yer topuzu.

 

Halil KOÇAK'IN geçen sayıdan süren yazısında,"Zirai Bakımdan Çorum'un İklim Özellikleri"ni irdeler bu sayıda:

 

"Serafettin Mukbil Bey ve Mescidi" ile "Bir Yazma Kur-an inceleme" yazısı Neşet KÖSEOĞLU'NUN Yazı şöyle başlar: “..Osmancık’ta bulunan Türk eserlerini tetkik ve tespit edenlerin,Şerafettin Mukbil’in yaptırdığı mescit kitabesiyle,Osmancık’ta Koyunbaba türbesine  vakfettiği Kur’an üzerinde durmamaları mümkün değildir .Osmancık tarihinin bir parçasını aydıntatmak noktasından çok mühim olan bu vesikayı aynen aşağıya alıyoruz. Osmancık’ta kendi adıyla anılan mahallede Mukbil Bey Camisi vardır.(855 H.) tarihinden beri birçok tamir ve tadilattan sonra şimdi harap bir haldedir...”, “..Çorum Müzesine getirilen kitabe başka kıymeti haiz bir eseri kalmamıştır... ", “..Bundan başka Osmancık’ta Koyunbaba türbesi’nde bulunan Çorum Kütüp-hanesi’ne getirilen Kuranın ‘Gaybi Bin Beyazıd’ adında bir hattat tarafından (837 H.) tarihinde yazıldığı ve ‘Şerefüddin-devletü veddin Zeynül-Hac vel-Harameyn  Hacı Muk-bil bin Abdullah ‘tarafından (871 H.) tarihinde vakfedildiği  Kur’anın kabında yazılı bulu-nan vakfiyesinden anlaşılıyor...”

 

Neşet KÖSEOĞLU,geçen sayıdan süren "Yer Adlan"yla ilgili araştırmasını bu sayıda da sürdürür.

 

Çorum Haberleri’nde: Çorum Halkevi'nin bir aylık çalışmasının dökümü verilir. Köy gezileriyle, köylerin sağlık, tarımsal ve toplumsal durumlar incelenir. Yüzlerce hasta muayene edilmiş, ilaçlar verilmiştir. Özellikle o yıllarda yaygın olan sıtmaya karşı kinin dağıtımı yapılır. Ayrıca Spor ve Gösteri kollarının çalışmaları büyük bir ilgi toplar. 'Tırtılar “piyesi günlerce sahnelenir.

 

Belgelerle Çorum Tarihinde Muzaffer Paşa Camisi tavan nakışı ve Ali Paşa Hamamı'nın fotoğrafları verilir.

 

Bunları izleyen bölümde, Canfedaoğlu Hakkında Ölüm Fermanı, Osmanlı Padişahlarından Sultan Mehmet'in askerleriyle Çorum tarafına geldiği duyulmakta, Canfeda denilen eşkıyanın idam edildiği zamana tesadüf etmekte, Padişahın Çorum tarafına gelmesinin Canfeda ile ilgili  zannedilerek ,Çorum ve köylerinin korkuları üzerine gelen emir sureti yayımlanır.

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

 08

KİTAP BAŞINA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

ÇORUMLU DERGİSİ SAYI 5

Çorumlunun 15 Ağustos 1938 tarihli sayısı,Abidin VARAN'IN . “İnkılâp Vazifelerj" başlıklı yazısıyla başlar  "Hicri 10.Asırda Çorum" adlı yazısında. H. Turhan DAĞLlOĞLU beş belge yayımlar, şöyle der yazısının başında: “..Bu hükümler mühimme defterinden alınmıştır. Bunların her birisi birer tarihi veya toplumsal gerçekleri anlatması yönünden önemlidir.

Bu hükümlerden birisini alıyoruz. “..Mecitözü Kadısına H.981 tarihinde gönderilen bir hükümdür. Mecitözü’nün o zamanlar Amasya Sancağı’na bağlı olduğunu mühime defterlerinden anlıyoruz...”

…O zamanın harp gemileri olan Kadırgalara kürekçi bulmak için Bazı katil, hırsız ve memlekette asayiş ve toplumsal düzeni bozan adamlardan istifade edildiği anlaşılmaktadır.

 

Nazmi TOMBUŞ "Çorumdaki Eski ocuk Oyunlarından " Top, Çelmeli, Elemsema, Emenli Top, Eşşek oyunların anlatır. Bu gün bu oyunları ne bilen, nede oynayan kalmıştır .

 

"Osmancık'ta Üç Kitabe" yazısıyla Neset KÖSEOĞLU Mehmet Paşa veya İmaret Camisi Kitabesi, Koyunbaba'nın Türbe Kitabesi ve Baltacı Mehmet Paşa'nın Çeşme Kitabesi'ni tanıtır.

 

Ziya GÜREL'se  “Deli Boran"ı deyişleriyle birlikte tanıtır okuyucusuna şöyle başlar:

“..Deli Boran,yada Boran Baba Çorum’un Sarimbey köyündendir.Bu köy bulunduğu vadideki köyler Kuyumcu Aşireti’ndendir. Deli Boran'ın H,1301 tarihine doğru göçtüğü (öldüğü) anlaşılmaktadır...”

 

Deli Boran'dan iki dörtlük alıyoruz.

 

İçtik ama aşk dolusu az geldi

Dosttan bize şaka ile naz geldi

Kumaş diye beklediği bez geldi

Hele bir fark eyle oralarını..."

 

Bu aşkın elimden sinem ezgindir

Ceset candan,can cesetten bezgindir

Deli Boran Haydar ile bozgundur

Kim düşüp bulacak aralarını..."         

 

“Çorum’un  iklimsel özelliklerinden sonra, Ruhi TANYEL'İN yazısı,"Çorum'un Halk Oyunlarından Hüzünlü Oyunu ve Türküsü.” Noktalandırılması Ruhi TANYEL’İN. Yedi beşlikten oluşan türkünün 3.bölümünü alıyoruz:

 

Göçünü de yavrum göçünü

Yaylada gördüm göçünü

Takıver zillerin üçünü

Gel yeter naz eylediğin yeter

Şimdi de horozlar hep öter.

 

“Haydi Cumbam” türküsünü notalayan Sadi LEBLEBİCİ’DİR. İlk bölümünün sözleri söyle:

 

Haydi bombam haydi

Gözlerin beni baydı

Elin nazlı yarine

Nasıl diyelim haydi

 

Karanfil suyu neyler

Güze kokuyu neyler

İki baş bir yastıkta

O göz uykuyu neyler.

 

“Çorumlu Maniler” bu sayıda da sürer. Eşref ERTEKİN’İN derlediği manilerin sayısı 298’e ulaşır. Birkaç örnek alıyoruz.

 

Parmağında mühür var

Etme bana kahır yar

Sensiz sular içersem

Olsun bana zehir yar.

 

Cici pabuç cız eder

Kız oğlana göz eder

Oğlan bir şey bilmiyor

Ne ederse kız eder.

 

Bağdat'a paşa gider

Memeler koşa gider

Mehle kızı alanın

Emeği boşa gider.

           

“Çorum Haberleri” bölümünde, Çorum Halkevi’nin bir aylık sosyal ve kültürel etkinliklerine yer verilir. Konferanslar verilmiş, spor çalışmaları yapılmış:'Bir adam Yaratmak' oyunu sahneleme çalışmalarıma başlanmıştır. Çorum'un Tarihi Belgelerinde yöresel kıyafetler ve Etnografya araştırma fotoğraflarına yer verilir.

 

Son bölümde,"Çöplübey Sülalesi" hakkında belgeler birkaç yüz yıl öncesine ışık tutar Ayrıca, mühime defterinden çıkartılmış H.10 yüzyıla ait 5 belge ilginç tarihi olayları anlatır

 

 

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

 09

KİTAP BAŞINA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

ÇORUMLU DERGİSİ SAYI 6

 

Çorumlunun 15 Eylül 1938 tarihli sayısında “Aklı Gözünde Olanlara” başlığı altında Abidin VARAN güncel konuları irdeler.

 

Neşet KÖSEOĞLU’NUN yazısının başlığı “Yurtta Araştırmalarda Kuşsar, Kuşsaray  ve Kuşören” Köseoğlu  Çorum yöresindeki kale, höyük,harabe ve Mağaraları anlatır

 

 "Onuncu Asır Hicride Çorum Hayatı" adlı yazıda H,Turan DAĞLIOĞLU beş belgeden yola çıkarak 1500 lü yıllardan ses getirir, Yazıdan kısa bir alıntı yapıyoruz: “..Onuncu asırda,bilhassa  III. Murat devrinde Sokullu Mehmet Paşa'nın istememesine rağmen açılan İran Seferi esnasında Şarki ve Orta Anadolu'da halk ve reaya hayli zulüm görmüş ve ezilmiştir. Bunun içindir ki hükümete karşı münferit eşkıyalık gibi olaylara onuncu asırın sonlarına doğru sık sık rastlanır...”

 

Neşet  KÖSEOĞLU, "Yine Kul Mustafa" başlıklı yazısının sonuna iki de deyiş ekler Kul Mustafa'dan:

 

Kul Mustafam eder cana der kastın

Çok ağlattı beni gözleri  mestim

İncitme sevdiğim severim dostum

İncitirsen güzel olmaya idin...”

 

Halit KOÇAK, "Ceyhuni ve Çırakları" yazısını alır bu sayıya. Ceyhuni'nin  ölümünden önce  söylediği bir münacatı alıyoruz buraya:

 

Yarab budur senden nazı niyazım

Beni böyle derdi gamda bırakma

Hakikate tebdil eyle mecazım

Ettiğim isyanı başıma kakma

           

Tutuldu damanım nefsi havaya

Geçti nazik ömrüm eyvah havaya

Varınca yüz kara ruzü cezaya

Silsili isyanım gerdane takma

 

Cürmüle kabul et  kalbi mahsunü

Na ümit bırakma kıyamet günü

Her vecihe kabul et Ceyhunu’nu

Habibin aşkına narınla yakma...”

           

“Çorum Adı Üzerine Araştırma” yazısı Süleyman KÖSTEKÇİOĞLU’NUN. “Folklor Derlemeleri” bölümünde “Halk Ağzından Atatürk! Bir Destan İki Ağıt” Aşık Mazhar’dan aldığı,”Kurtuluş Savaşı ve İnkılâp Destanı” 19 dörtlükten oluşan uzun bir destandır. İki dörtlüğünü alıyoruz:

 

Türklerin ihyası Hazreti Gazi

Kurtardı vatanı düşmanımızdan

Sinesin bu yolda eyledi feda

Biz dahi geçelim az canımızdan.

 

Arslan gibi Türkiye'min insanı

Çalışmakla kazanmıştır vatanı

Aç kurt gibi parçaladı düşmanı

Şecaat görmüşüz başkanımızdan...

 

Diğer destanlar, toplumsal acıları geçmişten günümüze, yüreklerimize taşırlar iki yaşında öldürülen bir çocuk için Alacalı Aşık HAYDAR'IN yazdığı ağıttan bir alıntı yapıyoruz:

 

Yavru ateşinden nasıl durayım

Atatürk’e telefonlar vurayım

Müjdesine beş yüz altın vereyim

Yitirdim yavruyu ben bulamadım..."

 

Askere gitmedi mektup yazayım

Ölmedi ki mezarını kazayım

Şu dağları koyuk  koyuk arayım

Yitirdim yavruyu ben bulamadım..."

 

İkinci ağıtta Çorum'un Kargın köyünde öldürülen gelin Nönü için yakılmıştır. Yazanı belli değildir On bir dörtlükten oluşan bu ağıtın iki dörtlüğünü alıyoruz:

 

Çorum’un üstünde bir bölük duman

Atlara taktılar bir torba saman

İncitme Nönü'yü yarası yaman

Eyvah güzel gelin ömrüne yazık..

 

Güzel gelin bebeğini bekliyor

Kanlı düşman kamasını biliyor

Aman bacım koyun gibi meliyor

Eyvah güzel gelin ömrüne yazık.

 

Eşref ERTEKIN'IN derlediği mani sayısı 354'e ulaşır. Tüm sevenlerin duygularını simgeleştiren bu manilerden iki tanesini alıyoruz:

 

Ekin ektim tarlaya

Fener gibi parlaya

Kız oğlanın koynunda

Burcu burcu terleye.

 

Çamdan sakız akıyor

Kız nişanlın bakıyor

Koynundaki memeler

Turunç olmuş kokuyor.

           

“Çorum Haberleri”nin ardından, son bölümde ise, Büyük Önderimiz Kemal ATATÜRK, Başbakan Celal BAYAR, CHP Genel Sekreteri  ve içişleri Bakanı YURDAKUL'UN resimleri yer alır.

 

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

 10

KİTAP BAŞINA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

ÇORUMLU DERGİSİ SAYI 7

 

Çorumlunun 29 Ekim 1938 tarihli 7. Sayısını Abidin VARAN’IN başyazısıyla başlar.”Cumhuriyetin 15. Yılında Çorum”un son beş yıllık kazanımlarını ve geldiği yeri anlatır.

 

"Dil Bayramı" yazısı Hikmet Turhan DAĞLlOĞLU'nunı Yazı şöyle başlar: “..26 Eylül,Türk dilinin istiklâle kavuştuğu gündür.1932 yılında Dolmabahçe Sarayında ilk Türk kurultayının toplandığı zamandan bugüne kadar tam altı yıl geçmiş bulunuyor Dilimizin bu kısa zaman içindeki gelişme ve güzelleşmesi karşısında duyduğumuz sevinç ve heyecan büyüktür...”, “..Dünya dilerine analık etmiş bir dilin büyük varlığını ancak ATATÜRK'ün dehası ortaya koydu,bu dilin yollarını aydınlattı, Türk dilinin tarihi hakları artık yabancı dillerin tasallutundan ebediyen kurtulmuştur . Türkçe nin Arapça,Farsça gibi iki yabancı dilin yardımlarıyla konuşulabileceğini  sananlar bu yeni ve büyük hakikat önünde derin ve tarihi hataya düşmüş olduklarını anlamışlardır...".

 

“Mülga Şer’iyye Mahkemeleri” inceleme yazısı H,F,TURGAL'IN.

 

H.Turhan DAĞLIOĞLU; ”Onuncu Asırda Çorum” yazısını bu sayıda da sürdürür. Bir belgeyi özet olarak alıyoruz: “..1578 tarihli bu belgede,Çorum'da büyük bir zelzele olduğunu,şehirde bir çok bina  arasında,Çorum’da Sancak Beyliği yapmış olan meşhur,Gülabi Bey'in inşa ettirdiği cami ile minaresinin harap olduğunu ve bunun tamiri için 7500 akça sarfı Lazım geldiğini bildirmektedir...” *

 

Halit KOÇAK'IN "Ceyhuni ve Çırakları" inceleme yazısı geçen sayının süreğidir. Bu sayıda da sonlanmaz, Ceyhuni'den bir dörtlük alıyoruz:

 

Tahammül gerektir adu taşına

Kan karıştı gözlerimin yaşına

Felek himmetini çalsın başına

Ceyhun bu fenadan göçtükten geri.

 

Ne zaman yaşadığı saptanamayan "Derviş Mehmet" adlı aşığı ve deyişlerini Ziya GÜREL alır bu sayıya. Çorum Alaca ilçesi İmat köyünden olan aşık Derviş Mehmet'in deyişlerinden bir dörtlük sunuyoruz:    

 

Gönüle bakarsan çok dala konar

Kendini bilmeden odlara yanar

Günahın var ise üstüne biner

Müşteri bulup ta satamam yoksa...”

 

Cevdet YAKUP “Başbuğ” şiirini, Abdulbaki ULUBAY DA “Cumhuriyet Şarkısı”nı yazar. Cumhuriyet şarkısının ilk beşliğini alıyoruz:

 

Doğduğun günde senin doğdu ilim, fen, sanat;

Doğduğun günde senin öldü cehalet, zulmet,

Doğduğun günde nihan oldu nazardan zillet;

Yaşa, binler yaşa ey sevgili Cumhuriyet.

Buldu sayende senin izzü saadet millet...”

 

Eşref ERTEKIN,"Çorumlu Kadifeoğlu" başlıklı yazısında bir ağıdı anlatır.

 

Çorum halk türkülerinden "Bir Güzelleme" ve “Ördek” .Notalayan ve derleyen Sadi LEBLEBlCİ. Bir bölümü şöyle Ördek türküsünün:

 

Aman ördek yeşil yeşil ördek

Hani senin eşin eşin ördek

Çift gittin de tek  mi geldin

Hani  senin eşin eşin  ördek.

 

“Yekbas Bağları”na ait bir destan.13 dörtlükten oluşan bu destandan bir dörtlük alıyoruz.

 

Yekbas güzelinin giydiği paça

Kesesin yokladım yoktur hiç akça

Her evin önünde bir bölük bahça

Ötüşür bülbüller Höke bağında.

 

Nazmi TOMBUŞ, "Çorum'da Aşar Vergisi" adlı yazısının bir yerinde şöyle der: “..Bu ağır vergi memleketin bütün üretim yeteneğini öldürmüş,en esaslı geçim kaynağını kurutmuş, halkı,özellikle vatanın,milletin en büyük dayanağı olan üreticileri aç,sefil ve perişan bırakmaştır...”

 

"Karahisar ve Temürlü'le Bir Gezi ve Toplanan Eski Paraların Tanıtımı"nı Neşet KÖSEOĞLU yapar, “Yer Adları” yazısı bu sayıda sonlanır.

 

Bunları izleyen bölümde, Çorum Halkevi çalışmalarının aylık dökümü verilir. Bunlar; kurslar, konferanslar ve dersler verilmesinin yanı sıra, yoksul hastaların muayenesi,yoksul öğrencilere yardım yapılması haberleridir.

 

Bunu Çorum çevresindeki ören yerleri ve höyüklere ait 23 resim izler Son bölüm yine ferman,vakfiye,mahkeme sicil ve tutanaklarına aittir.

 

*Bugün Çorum'daki büyük mahallelerden birisinin adı Gülabi bey Mahallesidir.

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

11

KİTAP BAŞINA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

ÇORUMLU DERGİSİ SAYI 8

 

Çorumlunun 15 Kasım 1938 tarihli 8.sayısı,Türk Ulusu olarak en büyük kaybımızın (ATATÜRK’ÜN ölümünün) acısının salt  yüreklere değil,duygu ve düşünceler yoluyla sayfalara sindiği sayıdır.

 

Hikmet Turhan DAĞLlOĞLU'nun "Atam’a Ağıt"şiiri de aynı duygularla yazılmıştır. Beş beşlikten oluşan şiirin son beşiğini alıyoruz:

 

Bir dağa benzerdi yüksekti başı

Ağlıyor yurdumun toprağı taşı

Diner mi bu acı kanlı gözyaşı

Bir güneş söner mi atam

Gösterin tanrıyı sorup ta çatam...”

 

Yine Atatürk'ün ölümü nedeniyle Abidin VAROL’UN yazısı "Kaybın Akisleri"dir. Şöyle der yazısının bir yerinde: “..Ebedi istirahatgâhında,bu fani hayata yumduktan sonra da  müsterih olabilirsin. Çünkü, arkanda bıraktığın 18 milyon çocuğun senin eserini,senin rejimini,senin cumhuriyetini yaşatacak ve yükseltecektir...".

 

Sabiha Zekeriya SERTEL'İN .TAN"dan alınma bir yazısı:"Atatürk'ün Ölüsünü Bekleyen Subaylar"dır. Yazıdan bir bölüm alıyoruz: “..Siz bir türbedar,bütün bir istiklâl tarihini,milli hakimiyeti cumhuriyeti,terakkinin en yüksek umdelerini yaratan,bir ölünün türbedarısınız. Bugün cansız yatan bu vücudun içinde daha dün bütün hızıyla, kudret ve kuvvetiyle yaşayan bir inkılâp ulusunun,baştanbaşa bir kahramanlık destanı olan bir ölünün türbedarısınız...”

 

Eşref ERTEKIN,derlediği 47 maniyi alır bu sayıya Üç örnek alıyoruz.

Eller fincana kurban

Kollar mercana kurban

Şu Çorum'un içinde

Ben de bir cana kurban...”

 

Fındık altın tek olur

Çift eylersem yük olur

Seversen kızları sev

Memeleri pek olur...”

 

Gökte yıldız süzülür

Kızlar yola düzülür

Kız oğlanı görünce

Göğüs bağı çözülür.

 

Hikmet Turhan DAĞLIOĞLU’NUN 'Onuncu Asırda Çorum" yazısı dizisi bu sayıda sürer. Yazının son paragrafını alıyoruz: “..Onuncu asırda mali teşkilatın ana hatlarını gösteren  belgeler,aynı zamanda bize halkın haksız yere bazı angariyelere maruz kaldıklarını,açık seçik bir şekilde göstermektedir. Nitekim bu hal Osmanlı saltanatının devamı müddetince açıklıkla devam etmiş,halkın salgıcı adını verdiği tahsildarlarla,zaptiye ve jandarma köyleri ve halkı asırlarca kasıp kavurmuştur...”

 

Eşref ERTEKİN, Cönklerden bir derleme daha yapar."Kırşehirli Şair İlhami"yi tanıtır, 9 sayfa tutan üç destandan bir dörtlük almakla yetiniyoruz:

 

            Sultan Aziz döneminden ses veren İlhami,toplumsal yozlaşmadan,bozulmadan dertlenir.

 

Alimler ilmiyle etmez ameli

Demez hiç kimse hak söze beli

Nasihat eylesem derler bu deli

Puşt ile deyyusa itibar şimdi.

           

Çorum’a ait notlar bölümünde, Cevdet YAKUP’TAN edebi bir röportaj serisi olarak nitelenen “Çalkara Köyünde Soku Başı” yazısı yer alır. Gazeteci-yazar olan Cevdet YAKUP, Çorum Mecitözü doğumludur.(1910) Milliyet, Son Posta, İkdam, İnkılap, Samsun, Kurun, Tan, Cumhuriyet, Yeni Asır ve Ulus gazetelerinde yazar, Yurt Mektupları,Şehir ve Köy Röportajları yayınlar bu gazetelerde. Oldukça arı duru, işlek güzel bir dili vardır.

"Çalkara Köyünde Soku Başı" yazısı şöyle başlar: “..Kızılırmak'ı arkada bırakalı çok oldu. Kelkit'in yakınlarından geçiyoruz. Önümüzde yeşile çalan bir ova ve  başımızda mor kanatlı Herek dağları...”, “..Doruklarda,tutuşmuş bir gönül gibi yana yana  palazlanan çamlar...” ,“..Gün vura vura,yanmış yüzlerin,Doksan Üç Cenginden kalmış ihtiyarların ve yüzlerinde göz izi olan tazelerin büyüsüne tutuluyorum...” ,“..Buğdayı kaynatıyorlar Güneşte kurutup,içi oyuk taşın ortasına dolduruyorlar,halka halka halkalanıyorlar. Sonra dibeklere vura vura eziyorlar. Bu oyuk taşa soku diyorlar...”, “..Manaca harikulade güzeldi. Yerimde duramadım. Yavaş yavaş aralarına karıştım. Gözleri ateş böcekleri gibi ışıl ışıl, ürkek  ve titrek. Beli ki o şarkın, o eşleri kalmamış yosmalarından. Saf temiz memleket kızları. Sakarya’da, Dumlupınar’da gülle taşıyıp can verenlerin soyundan! Dibeklerin biri kalkıp, biri iniyor...” ,“..Neşeli kahkahalar uzaklarda akisleniyor ve maniler başlıyor...”

 

Bahçe pezik değil mi?

Yürek ezik değilmi ?

Ben sevdim eller aldı,

Bana yazık değilmi ?.

“..Ve çalkara dağlarından,Çalkara kızlarına ses veren,dalga dalga ,yanık yanık türküler,maniler ...”, “..Dulmuş da hissedilmiş sevdaların gönlünde düğümlenip kalmış tatlı saraları...”

 

Neşet KÖSEOĞLU Karahisar Temülü'de İlhamiler'e ait araştırmalar sonucu bulunan birkaç parayı tanıtır bu sayıda.

 

Alacalı Aşık Haydar’ın "Atatürk'e Ağıt"ından bir dörtlük alıyoruz:.

 

Dediler Atatürk çok ağır hasta

Dağlar inileşir işlemez posta

İstanbul Ankara hep kara yasta

Bizi kara yasta koydu da göçtü",.

           

Çorum Halkevi'nin bir aylık etkinliklerinde, kurslar,dersler:yoksul öğrencilere öğle yemeği verildiği haberleri yer alır, Son bölüm yine fermanlara vakıfnamelere,mahkeme tutanaklarına ait belgelerin suretlerine ayrılmıştır.

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

 12

KİTAP BAŞINA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

ÇORUMLU DERGİSİ 9-10. SAYI

 

Aralık-Ocak 1939 tarihli 9-10.sayı “Yeni İlbayımız” (Vali) başlıklı yazıda Süreyya YURDAKUL’UN emekli olması nedeniyle yerine Salih KILIÇ’IN Çorum İlbaylına atandığı bildirilir.

 

Hikmet Turhan DAĞLIOĞLU’NUN "Onuncu Hicri Asırda Çorum” yazı dizisi bu sayıda da sürer. Bu sayıda yayımladığı belgelerden birisini özet olarak  veriyoruz: “..Bu Çorum Sancağında yakalanan eşkıyanın  bir kısmının küreğe konması,bir kısmının da Kıbrıs adasına sürülmesine dairdir. Hüküm 1575 tarihli olup Çorum Beyi Mehmet Bey'e hitaben yazılmıştır. Çorum sancağında yakalanan eşkıyanın Kıbrıs’a gönderilmesi bir mesele olmuştur. Bunları Kıbrıs'a kimse götürmek istememiştir. Kıbrıs adasının fethinden sonra adayı iskân etmek, Osmanlı İmparatorluğu'nun esas siyasetinden biri olmuştur. Adayı Türkleştirmek üzere birçok aşiretler gönderilmiş bundan başka - Anadolu ve Rumeli'nin muhtelif yerlerinden cezalı konuda birçok haksızlıklar da yapılmıştır.

 

“Mustafa Vazıh, Çorumludur” araştırması İhsan SABUNCUOĞLU'NUN. SABUNCUOĞLU; bu araştırma yazısıyla Çorum'un 200 yıl öncesinin tarihi olaylarına ışık tutar.

 

Neşet KÖSEOĞLU da Çorum’un 350-400 yıl öncesinin mahalle adları konusunda bu gün var olanlarla karşılaştırmalı olarak bir araştırma yapar.

 

Derlediği ve notaladığı üç halk türküsüyle Sadi LEBLEBİCİ bu sayıda da yer alır.”Güzelleme”,”Coştum”,”Anam anam”.  Güzellemeden bir bölüm alıyoruz:

           

Her nereye varsam seni bulurum

Meğer sensiz karar edip dururum

Bir acaip gezişinden bilirim

Bunca milletlerde bir can içinde

 

Aşık hayallerden olmuşsun hayal

Süzülmüş ballardan olmuşsun zühal

Dişlerin incidir kaşların hilal

Menendin yoğumuş cihan içinde...”

 

Bundan sonraki sayılarda, şiirleriyle sık sık karşılaşacağımız eğitimci-şair Recep Rahmi TANKAYA, "Sevgili Atam" şiiriyle ilk kez yer alır bu sayıda.15 dörtlükten oluşan uzun şiirinin son iki dörtlüğünde şöyle seslenir Atatürk'e:

           

Andımız var biz izinden yürürüz

Bıraktığın emaneti koruruz

Hepimiz birimiz için ey Atam

Emin 0l ki canımızı veririz,

 

Açtığın çığırdan dönmeyiz geri

Azmimiz ileri, her an ileri

Ruhunuz şad olsun sevgili Atam,

Evladın yükseltir bu cennet yeri.

 

Aşık Haydar'dan "Dünyaya" Adlı deyişlerini, Cevat Hakkı TARIM'IN Kırşehirli şair İlhami hakkındaki yazısı izlenir.

 

İlhami'nin asıl adı Sait'tir,1326 yılında öldüğü belirtildikten sonra bir de şiirinden örnek verilir. Bir dörtlüğünü alıyoruz buraya:

           

İsmim Sait mahlasım İlhami

Sürmedim dünyada devrani demi

Kendime eş ettim şu derdi gamı

Gelmedi ecelim ölemi bildim...”

 

Eşref ERTEKIN'IN derlediği mani sayısı, bu sayıya aldığı 44 maniyle 446'ya ulaşır, Genç yürekleri kıpır kıpır heyecana kesen manilerden üçünü alıyoruz buraya.

 

Gergefin nakışları

Çıkamam yokuşları

Yarime selam edin

Şu Çorum'un kuşları.

 

Harman yeri yaş yeri

Adilem yavaş yürü

Koynundaki memeyi

Bana ver de boş yürü.

 

Gelepcekte sarmayım

Yar elinde sırmayım

Yar elime geçerse

Öpeyim ısırmayım..

Son bölümde yine 1004 tarihli  sicilden derlenen belgeler önemlerine göre yayınlanır, Bunları  tam 23 sayfa tutan fermanlar izler, Bunların Arapça suretleri de alıntılanmıştır.

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

 13

KİTAP BAŞINA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

ÇORUMLU DERGİSİ SAYI 11

 

15 Şubat 1939 tarihli sayının ilk yazısı, Hikmet Turhan DAĞLIOĞLU'NUN geçen sayısının süreği,"Onuncu Asırda Çorum" yazı dizisi bu sayıda da sürer. Belgelere dayalı olarak tarihsel bağlamda 16,yüzyılı anlatır DAĞLIOĞLU,  Üç belgeyi kısaca şöyle alıntılar:

Belgelerden biri Çorum Beyi Behram Bey’e yazılan bir hükümdür ki 1584 tarihlidir ve Vezir Osman Paşa'ya para hazırlanmasına” dairdir. İkinci vesika (belge) ise ordu ile gelen kırk katar deveye arpa ve saman tedarikine dairdir. Bu da 1584 tarihlidir. Üçüncü belge ise Veziri azamla gelecek askerin et ihtiyacı için koyun hazırlanmasına dairdir ve1585 tarihlidir. 16.ıncı yüzyılda İran'la yapılan savaşlar, Anadolu'yu harap ettiği gibi,devlet bünyesini de onulmaz biçimde sarsmıştır...”

 

Neşet KÖSE0ĞLU,"Yeni Bulunan Paraları bu sayıda da inceler. Bu paraların 16 tanesi gümüş akça olup,10 tanesi2,Beyazıt zamanına,6 sının Yavuz Sultan Selim dönemine,4 tanesinin de Şah İsmail'e ait olduğu saptanır.

           

“Evliye Çelebiye Göre Çorum Havalisi” yazısı Neşet KÖSEOĞLU'NUN. Yazısının giriş bölümünde şöyle der: “..Evliya Çelebi büyük seyahatine (gezisine) H,1050 yılında Bursa'dan başlamıştır...” , “..Evliya Çelebi Defterdar Zade Mehmet Paşa ile H.1050 yılı Recebinde Erzurum gezisine çıktı. Bu seyahat esnasında Sapanca, Bolu,Tosya yolu ile Çorum’un Osmancık ve Hacıhamza kasabalarından geçmiştir...”, “..1057 yılı Zilkadesinin 18.günü Evliya Çelebi Erzurum'dan İstanbul'a dönerken Çorum'a uğramıştır. Direklibel'den Osmancık yolu ile gitmek istemişlerse de, fazla miktarda (bir gecede beş karış) kar yağdığından geçemeyerek Gümüş'e gelmişler ve burada üç gün kaldıktan sonra Dankaza yolu ile Kırkdilim'e, büyük müşküllerle Kırkdilim yolu ile de Çorum'a gelmişlerdir...”,

 

“Mendil”,”Güzeller”,”Oy oy”  Sadi LEBLEBİCİ'NİN derleyip notaladığı Çorum halk türkülerinden üçüdür. "Oy Oy"un sözlerinden bir alıntı yapıyoruz.

           

Suya gider helkeleri çatmalı oy  oy  oy

Ağrınca da (ağırlığınca) altın ile tartmalı oy oy oy

EI görmeden ağ kıdıktan öpmeli oy oy oy

Elin öptüğü yeri nitmeli oy oy oy.

 

Eşref  ERTEKİN'in Çorum manileriyle yine ilk gençlik sevdalarına doğru kanatlandırıyor bizleri.

 

İncecik iğne misin

Mülayim sürme misin

Bir acaip kokun var

Çorum'dan alma mısın.

 

Kaşlarını eğemem

Hatırına değemem

Kırk yıl yarsiz otursam

Üstüne yar sevemem.

 

ince bele mest olsam

Yar ile serbest olsam

El yanında küsülü

Tenhalarda dost olsam.

 

Aşık Halil "Atatürk'e Ağıt" var iki dörtlük şöyle:

 

Türkiye üstünde nur gibi doğdun

Bunca savaşlarda düşmanı boğdun

Emsalsiz dünyada menendin yoğdun

Gökte melek yerde insan ağladı..

 

Aşık Halil ağlamanın zamanı

Bizler göremedik ol adil kânı

Ankara şehrinde hoplar civanı

Kara geyip cümle âlem ağılasın.

 

"Aşık Haydar İstanbul'dan Samsun'a" deyişlerini, cönklerden derlemeler bölümünde, Eşref ERTEKiN'İN derlediği

 

"Su Yolcu" Hafız El-fazi'nin deyişleri izler. Nereli olduğu bilinmeyen Hafız EI-fazi'nin 24 dörtlükten oluşan "Ne Güzel Uymuş” şiirinden bir dörtlük alıyoruz:

 

Ekmekçiye kürek camcıya elmas

Sakaya arkalık, kırba, sünger, tas

Berbere ustura sitil, taş, mikras

Kahveciye fincan ne güzel uymuş..

 

İhsan SABUNCUOĞLU,"Hesap Veriyoruz "başlıklı yazısıyla Halkevi çalışmalarının iki yıllık dökümünü verir. Bundan sonraki çalışmalar konusunda da okurları bilgilendirir. Yazının sonu on ikinci sayıya kayar.

 

Çorum'dan Haberler ise, Halkevi Başkanı Ferdane B0ZD0ĞAN0ĞLU,Çorum Halkevi'nin bir aylık çalışmasını değerlendirir.

 

Toplantılardan, sergilere, kurslardan yoksul  öğrencilere yemek verildiğine dair haberlerdir bunlar.

 

Çorum'un Elvançelebi köyündeki tarihi caminin değişik fotoğraflarından sonra,son bölümde 15 sayfa tutan mahkeme sicillerinin,fermanların,vakfiye suretlerinin yayını sürer.

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

 14

KİTAP BAŞINA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

ÇORUMLU DERGİSİ  SAYI 12

 

Beş ciltten oluşan Çorumlunun 1.cildi 12.sayıyla sonlanır 1ö Mart 1939 tarihli 12 sayının ilk yazısı M. Fuat KÖPRÜLÜ’NÜNDÜR. Yazı Ankara Halkevi dergisi olan; Ülkü'den alınır M. Fuat KÖPRÜLÜ: “Halkevlerimizde Tarihi Araştırmalar Nasıl Yapılmalıdır” başlıklı yazısıyla bu konuda yol gösterir. Özetle şöyle der: “..Milli ve yöresel tarihimizin uzmanlarca,bilim adamlarınca ortaya konmuş gerçekleri, yayınlarla,konferanslarla geniş halk kitlesine,aydınlara,gençlere yaymakla mümkündün...’ , “..Halkevimizin yöresel tarih konusunda kendi çevrelerinde yapacakları araştırmalar yeni yeni birçok belgeler elde edilebilir. Bunları bilimsel koşullara uygun olarak yayımlamakla milli birliğimize büyük hizmetlerde bulunabilirler. Sözgelimi, Anadolu'nun büyük küçük merkezlerinde el yazmalardan oluşan genel kütüphaneler yahut koleksiyonlar vardır. Bazı eski ailelerde, bazı meraklı kimselerde bir takım yazma kitaplara rastlanırı. Bunları inceleyerek,bugün Avrupa’da yazma kitapların sınıflandırılması konusunda  uyulan belli kurallara göre sınıflandırılabilirler" ,  “..Tarih incelemeleri için önemli kaynaklardan biri de yazıtlardır. Halkevlerinin tarih şubeleri, her şeyden önce kendi yörelerindeki yazıtların estampajlarını almak suretiyle bir yazıtlar arşivi oluşturabilirler ...”, “..Bütün bunlardan sonra yöresel tarih için en önemli belgeleri,şeri mahkeme sicilleridir. Anadolu'nun herhangi bir merkezinde bu gibi sicil defterlerine rastlanabilir. Onların yöresel tarihini aydınlatacak bu belgelerdir. Bunların bilimsel yöntemlerle, yani inanılabilecek biçimde basımı,tarih araştırmacılar için birinci derecede önemlidir...”

            Son olarak şöyle der: “..Halkevleri bilimsel içerikli eserlerini Ankara,İstanbul gibi büyük merkezlerde bastırmalıdır. Değersiz beş on eseri yöresel yayınevlerinde ilkel teknikle kötü bir biçimde  bastırmaktansa, ciddi bir eseri,güzel bir baskıyla ortaya koymak daha iyidir..."

 

“Çorum Sancak Beyi Karayazıcı" yazısı Neşet KÖSEOĞLU'NUN. Bu yazısını özetliyoruz:  “..17.yüzyıl başlarında Çorum’da eşkıyalık hareketleri bütün hızıyla sürmektedir. Devlet yönetimi Anadolu'daki Celali İsyanlarıyla başa çıkamayınca onlara sancak beyliği gibi yönetim görevi de verir. Yine de önü alınmaz eşkıyalık hareketlerinin.

Bölük yazıcısı olan Karayazıcı Türk olmayan paşaların hareketleri yüzünden devlete isyan etmiş. Amasya çevresinde 70.00O askeri vardır. Ortaköy’ü de  saltanak merkezi yapmıştır. Amasya Müsellimi Zülfikar da 5000 piyade 3000 süvariyle kendisine katılır ...”

“..Devlet kendisiyle başa çıkamadığından Amasya Sancakbeyliği verilir. Sonra Sivas Sancakbeyi Mehmet Paşa'nın önermesi ve Şeyhülislama 30.000 altın rüşvet verilmesi karşılığında Çorum Sancakbeyi olur (1601).Kısa sürede verdiği rüşvetin birkaç katını Çorumlu'dan çıkarır. Eşkıyalık olayları yakma,yıkma,yağmalama biçiminde sürer. Halk canından bezer.1604 de Tavil Halil yönetimindeki Celali  sekbanları çevre sancaklarla birlikte Çorumlu da yakıp yıkarlar. Halk korkusundan dağlara sığınır..."

 

“10.Yüzyılda Çorum”  yazısında H,Turhan DAĞLIOĞLU beş belge daha yayımlar. Biz buraya sadece 10 Zilhicce tarihli belgeyi alıyoruz: “..Osmancık'ta olan bir yangında Mehmet Paşa evkafından büyük hanla,30 dükkan yanmıştır...”, “..Bu hanın yeniden inşasının 12,000 akçaya,dükkanlardan her birinin yapılmasının da altışar yüz akçaya çıkacağı hesaplanmıştır. Bunların yapılması hükümet merkezinden rica olunur. Fakat öncelikle vakıf mütevellisinin hesabının kontrol edilmesi ve ondan sonra inşaata başlanılması emredilmektedir...",

 

Neşet KÖSEOĞLU yine bu sayıda ikinci yazısıyla “Çorum Gazi Beydili”yi anlatır. Şöyle der: “..Biz Beydili’nin Çorumlu olduğunu,Dördüncü Murat devrinde yaşadığını,yanlız şair değil aynı zamanda muharip gazi olduğunu ve Bağdat Seferi'nde bulunduğunu bu parçadan anlıyoruz...” Söz konusu parça: “..Bağdat'ın fethinde bulunan Gazi Beydili  Fermayet  Ez Kazi Çorum..."dur.

16 dizilik olan bu şiirin son dörtlüğünü alıyoruz.

 

Kulun Beydili der hak ya hadi

Hatalardan sakla Sultan Murad’ı

İnşallah açarız bizler Bağdad’ı

Ancak gece gündüz zahmeti vardır..

 

“Çorumlu Maniler” bu sayıda da sürer. Eşref ERTEKİN’İN derleyip bu sayıya aldığı 28 maniyle bizleri yeni yetmeliğin  tozpembe düşlü günlerine götürür yine.

 

Karanfil deste gerek

Destesi dosta   gerek

Şu Çorum'dan kız seven

Gayetle usta gerek.

           

Karanfilim ez beni

Dülbendinden süz beni

Ben bir fındık altunum

Gerdardanına diz beni.

           

Kaşların katar katar

Kipriklerin ok atar

Lebin bakkal dükkanı

Yanakların bal satar.

 

“Çorum'un Halk Türküleri" denilince yine akla Sadi LEBLEBİCİ  gelir. Derlediği ve notaladığı iki türkü var bu sayıda. "Akkoyun" ve "Oydah"  Akkoyun’dan bir bölüm:

           

Akkoyun kuzulayınca

Yaralar sızılayınca

Seni nerde bulayım

Gönül arzulayınca hey..

 

“Çorum'a ait Atasözlerini Eşref ERTEKiN derler. Konusu, tarım ve toprağa ait olan atasözlerinden birkaç örnek veriyoruz.

 

Arpa kırk günde hem biter hem yeter.

Göl yerinden su eksik olmaz.

Ananın bastığı cüce (civciv) ölmez.

Dirgene dayanmayan harmana giremez.

Yiğit tarla çavdar getirmez.

Meyveli ağaca taş atan çok olur.

 

İhsan SABUNCUOĞLU’NUN “Hesap Veriyoruz” başlıklı yazısı geçen sayının süreğidir.  Halkevlerinin iki yıllık çalışmalarını içeren yazı çok yönlü bilgiler içerir. İzlenen çalışma programının aldığı son biçimi şöyle yazar SABUNCUOĞLU : 

1-Selçukiler zamanı Çorum

2-0smanlılarla Selçukiler zamanı Çorum

3-Çeşitli zamanlarda Çorum mülki  teşkilatı

4-Halk Edebiyatı ve saz şairleri

5-Kitabeler

6-Tarihi değeri olan belgeler

7-Yer adları

8-Şive özellikleri ve dil derlemeleri

9-Gelenek ve görenekler

10-Etnoğrafya malzemeleri

1l-Aşiretler ..."

 

Yeni belgeler bölümünde, bulunan bir madalyanın resimlerini, H,1208 yılında depremle yıkılan Çorum Ulu Caminin tamiri için Çorumlu alim ve şair Yusut Bahri ile Çorum büyüklerinin Çapanoğlu'na başvuru dilekçelerinin suretleri yer alır.

 

Son bölüm yine  önceki sayılarında süren mahkeme tutanaklarının, vakıfnamelerin suretlerine ayrılır. Çorumlu'nun 1,cildi burada sonlanır

 

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

15

KİTAP BAŞINA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

ÇORUMLU DERGİSİ SAYI 13

 

Çorumlunun 15 Nisan 1939 tarihli 13.sayısı 2.cildin ilk sayısıdır.  

 

Neşet KÖSEOĞLU, bu sayının ilk yazısına,"ikinci Yıla Girerken" diye başlar. Yazısının içeriğinde: “..Çorum tarihini aydınlatıcı halktan ve sicillerden derlenen belgelerin açıklanmaları ile birlikte birinci cildin ‘Çorum’un Tarihi Vesikaları ‘ adlarıyla iki kitap halinde hazırlanan eserlerin tamamlandığını ve ilk fırsatta yayımlanacağını buna ek olarak da;

Çorum Manileri, Çorum Kitabeleri ve Tarihi Abideleri ve Çorum’un Yer  Adlarının da birer kitap halinde yayınlanacağını...” duyurur.

 

H. Turhan DAĞLIOĞLU da “Çorum Tarihi Hakkında” adlı makalesinde şöyle der:

“..Yazılacak bir Çorum Tarih  yalnız Çorum ve çevresini değil aynı zamanda Ana-dolu'nun da bir çok tarihini ve karanlık günlerini aydınlatacağından önemi büyük olacaktır. Çorum, tarih bakımından zengin bir ildir. Bu ilde Hitit, Roma, Yunan, Bizans, İran, Arap, Selçuklu ve Osmanlı Uygarlığının kalıntıları hala yaşamaktadır..."

 

“Evliya Çelebi’ye Göre İskilip" yazısı Neşet KOSEOĞLU'NUN. Evliya Çelebi H.1060'da Sivas'tan İstanbul'a gelirken Elvançelebi köyüne, sonra Çorum İskilip'e uğradı-ğını kendi yazılarından biliyoruz. Bu yazıda da Evliya Çelebi'nin tarihsel geçmişiyle birlik-te İskilip'i, İskilip kalesini ve İskilip’teki ziyaretgâhları anlatışını verir Neşet KÖSEOĞLU.

 

H,Turhan DAĞLIOĞLU'NUN,"l0. Asırda Çorum" başlıklı araştırma yazısı bu sayı-da da sürerken, birçok tarihsel belgeyi de açar. Bu belgelerden birisini buraya alıyoruz: “...İskilip kasabasını basan eşkıyaya ait olan bu belgelerden birisi 11 Rebiyyüevvel 1582 tarihini taşır.(Bu tarih Osmanlı-Rus savaşının sürdüğü dönemdir.) Bir kısım sahte softalar bazı gençler arasında bir cemiyet yaparak İskilip kasabasını başmışlar, birçoklarının  mallarını zorla almışlar, bazıları genç oğlanların ırzına geçmişler ve birçok kimseleri de katletmişlerdir. Ve sonra üzerlerine sancak beyinin adamlarının geleceklerini anlayarak ortadan kaybolmuşlardır. Hükümete karşı gelen bu bozguncu eşkıyanın sancak muhafazasında kalan askerlerle cezalandırılması hükümle katiyetle emredilmektedir...” Ve yazısını şöyle sürdürür  DAĞLIOĞLU : “..Onuncu yüzyılda halkın çok zulüm gördüğünü ve hükümet memurlarının rüşvet almak maksadıyla  bazı kanunsuz işler yaptıklarını bu vesikalar bize açık bir surette göstermektedir. Amansız bir eleştirmen olan tarih yapılan uygunsuz hareketleri asırlar geçse de geleceğe göstermekten çekinmez...”

 

“Cönklerden Derlemeler” bölümünün bu sayısındaki konuğu "Çorumlu Yeğen Paşa “  Neşet KÖSEOĞLU: “..Rumeli hudutlarında düşmanları titreten,onlar arasında ün yapan ve H.1100  tarihinde öldürülen Yeğen Paşa'nın bir deyişinden alınan şu dörtlükten başka Çorumlu olduğuna dair bir başka belge yok...” diyor.

 

Urulmuş kolundan kendi bağlıyor

Köleleri siyim siyim ağlıyor

Yeğen Gazi der ki kanım çağlıyor

Namımız Çorum’da söylensin Yeğen.

 

“Çorumlu Maniler" dedi mi Eşref ERTEKIN gelir akla. İşte ERTEKIN'IN derlediği manilerden üç daha alıyoruz.

 

Kale dibinde kuzu

Kıvrım kıvrım boynuzu

Yok demem yoksul demen

Yiğide verin kızı.

 

Karanfilim susuzum

Üç gündür uykusuzum

Yatsam yarin dizine

Elim durmaz huysuzum.

 

Karanfil ekme ile

Ne olur bakma ile

Güzel çirkin mi olur

Çok altın takma ile.

 

"Köy Adlarına Göre Bir Araştırma" yazısı Neşet KÖSOĞLU'NUN. Tarihsel belgelerden yola çıkarak araştırıp incelediği köyler Abdalata, Danın, Zennun, Kunduzıar’dır.

 

Geçen sayının süreği olan “Hesap Veriyoruz" başlıklı yazısıyla İhsan SABUNCUOĞLU, Halkevlerinin yaptığı iki yıllık çalışmanın dökümünü vermeyi sürdürür.

 

Bunu yazı yine İhsan SABUNCUOĞLU’NUN. Bu yazıda “Mustafa Vazıh”i anlatır. Mustafa Vazıh’ın “Tuti-i Vazıh Kelimat” ile “Güldeste-i Gülistan Hediyyeten Lilihvan” dan beyitler verilir.

 

Son bölüm mühimme defterlerinden alınan hükümleri içerir.

 

 

 

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

 16

KİTAP BAŞINA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

ÇORUMLU DERGİSİ SAYI 14

 

Çorumlunun 15 Mayıs 1939 tarihli 14.sayısı H. Turhan DAĞLIOĞLU’NUN “Onuncu Asırda Çorum” yazısıyla başlar, Yine belgeleri açıklar. Bu sayıda aldığı sekiz belgeden sekizincisini alıyoruz: “...8.belge 1563 tarihlidir.,Bu Çorum Beyine  yazılmış,sancağının  askerleriyle  birlikte derya seferine yetişmesine dair hükümdür. Bu tarihte Kıbrıs adasının fethiyle uğraşıldığı için devlet hemen hemen her tarafa bu yolda emirler vermiştir. Bir de deniz seferine donanmanın nevruzdan sonra çıkacağı için Çorum Beyine sefere iştirak etmesi için acele etmesi bildirilmektedir...” Yazı şöyle sonlanır: “..Çorum'un toplumsal,askeri,mali durumunu aydınlatmaya çalışan bu belgeler-le,diğer yayınladığımız  belgeler aynı zamanda tarihimizin karanlık bazı noktalarını aydınlatması  yönünden önemlidir...”

 

Neşet KÖSEOĞLU'NUN yazısı ise. “Tarihte Çorum Köyleri” .Tarihsel belgelerle 'Abdalata' köyünü inceler Neşet KÖSEOĞLU.

 

Neşet KÖSEOĞLU'NUN İkinci yazısı ise “Çorum’da Bir Defter Nazırı” Şöyle der yazısında: “..Her yerde olduğu gibi Çorum'da da nüfus memurlarının adı defter nazırı idi. 1883 de Çorumlu Damatoğulları'ndan Seyyit Mustafa bu göreve tayin ediliyor. Görevi de bu belgede anlatılıyor. Doğan ve ölen Müslümanların yaş, eşkal ve şöhretlerinin sıra ile yazılacağı emredilir. Kazaların nüfuslarını da birer kayıt edici vasıtasıyla temin edilecek ve yapılacak defterlerin her altı ayda bir İstanbul'a gönderilmesi isteniyor ...”

 

Eşref ERTEKIN'IN derlediği “Çorumlu Maniler” bizleri yine geçmişin tozpembe düşlemli günlerine götürür. Üç örmek alıyoruz:

 

Kalenin ardı bostan

Yıkılsın Arabistan

Çorumlu kızlarının

Giydikleri hep fistan.

 

Kaleden indim şimdi

Elinde kara hindi

Karşımda durma yarim

Öperim seni şimdi .

 

Kayalar harda kaldı

Bülbüller zarda kaldı

Gönül  evi kilitlendi

Anahtar yarda kaldı.

 

Halk türkülerinin yayını bu sayıda da sürer. Sadi LEBLEBİCİ, derleyip notaladığı “Zile”  ve “Gesi Bağları” türkülerini alır bu sayıya. Gesi Bağlarının bir bölümünü alıyoruz.

 

Merzuvan’dan tıkır mıkır inerken

Yazması boynuna dolanıyor öperken

Uyumuşum ak gerdandan emerken

Atma anam atma beni dağlar ardına

Kimseler yanmasın anam yansım derdime.

 

Aşık Haydar köşesinden "İnönü" için yazar 10 dörtlükten oluşan şiirden bir dörtlük alıyoruz.

 

Fevzi Çakmak ordu kumandanımız

Milletvekilimiz can Saydam'ımız

İnönü İsmete feda canımız

Allah ömürler versin İnönümüz’e.

           

“Cönklerden Derlemeler” de iki destan yer alır Eşref ERTEKİN’İN Medrese eğitiminin son zamanlarda ne kadar çok bozulduğunu anlatan güzel bir destan olarak sunulan bu destanın yazarı Köse Yusuflu diye birisidir. İkincisi ise, Kazım diye bir şaire aittir.

 

Son bölümde ise, Çorum'da Camii Kebir’e ait belgelerde, Ulucami'nin tamirini anlatan ve Cabbarzade tarafından tamiri ile hizmetleri hakkında berat sureti,Halife köyü hakkında belgeler, Erguli Baba vakfiyesi sureti ve  Hamdi Bey evkafına ait belgeler yer alır.

 

 

 

BU ÇALIŞMA TELİF ESERİDİR İZİN ALMADAN KULLANMAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

 17

KİTAP BAŞINA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

ÇORUMLU DERGİSİ SAYI 15

 

15 Haziran1939 tarihli 15 sayı Güzide DAĞLlOĞLU'NUN, "Çorum Tarihine Ait  Vesjkalar" başlıklı yazısıyla başlar. Bu yazıya konu yaptığı dört belgeyle Çorum'un geçmişine ait tarihsel bağlamda ışık tutmaya çalışır. Yayınladığı belgelerden birisini örnek olarak alıyoruz: “..Hicri 1121 tarihli belge arşivinin dahiliye kısmında 2803 numarada kayıtla, Osmancık Kadısı Ahmet Efendi’ye ait dilekçedir, Ahmet Efendi bu dilekçede Çorum Mütesellimi Ali'den şikayet etmekte ve bu yolla eşkıya tarafından soyulduğunu da eklemektedir...” Dilekçenin üzerinde devrin sadrazamının Sivas Vali'sine suçluların yakalanması için yazmış olduğu bir derkenardır. 'Karaveran‘ , köyünde soyulan kadıya eşkıyaların pek fena davranmış oldukları dilekçede okunmaktadır.

 

“Tarihte Çorum Köyleri ve Paşaköy ile Sakız Divanı " yazısı Neşet KÖSEOĞLU'NUN tarihsel belgeler ışığında köylerin geçmişini araştırır. Yazının son paragrafını alıyorum: “..Bu köylerde elimize geçmiş para yoktur Yalnız bu isimler (köy) incelenirse Osmanlılardan daha önce bu köylerin var olduğu  iddiasını saptamak pek alâ mümkündür..."

 

“Çorum Vilayeti Sulama Vaziyeti Hakkında Verilmiş Bir Rapordur" da, Boğaz-köy, Alaca, Kayabüğet, Örülükaya, Osmancık dereleriyle Çomar suyu konularında görüş ve öneriler dile getirilir.

 

            Aşık Haydar, Çorum Belediyesi çavuşlarından Necib’in bir kamyon kazasına kurban gitmesi üzerine bir destan yazar. Bundan 60 yıl öncesinde bir kişinin trafik kazasında ölmesi çok az rastlanan bir olaydır. O nedenle yankısı büyük olur. Bir dörtlük alıyoruz:

 

Dönmüyor dilleri ezilmiş başı

Ağıttan figandan inleşir çarşı

Çok hizmeti vardır Çorum'a karşı

Kanlı kamyon nasıl kıydın Necib’e.

 

Yeniköylü Aşık Kör Musa da askerlik dönüşü ölen Dursun için bir destan yazar. Bu tür destanlar, aşıkların dillerinde, bireysel acıları toplumsal acılara dönüşmüştür, günümüze değin ulaşmıştır. Bir dörtlük de bu destandan alıntılıyoruz:

 

Gençlikte dünyadan göçmesi çetin

Kim gönlünü alır Ali lsmet'in

EI elinde kaldı dört tane yetim

Çocukları yetim kaldı Dursun’un...”

 

“Cönklerden Derlemeler” de ise, "Nahifi" adlı bir şairin esprili ve abartılı iki destanına yer verir. Bir dörtlüğü şöyle:

 

Sofra geldi döşendi çörekler

Kırkbin sini kızartıldı börekler

Pilav için hazırlandı kürekler

Yüz altmış kuzu büryanımız var.

 

Diğer  destanından da bir örmek veriyoruz:

 

Manda bir kavağın dalına kondu

Bir tilki bir fili altına aldı

Deve karıncanın omuzuna bindi

Harir dokumaktan bi şikar oldu.

 

Eşref ERTEKIN'İN derlediği “Çorumlu Maniler” genç yürekleri heyecan ve coşkuyla hoplatırken,yaşlıların da yüreklerini sızlatıyor.

 

Karşıdan  geç göreyim

Topludan gül vereyim

Sende dudak bende yüz

Sen iste ben vereyim.

 

Karşıda duran sensin

Zülfünü buran sensin

Bana cellat kar etmez

Boynumu vuran sensin.

           

Kaşı karalı bülbül

Başı belalı bülbül

Şen şakı ben ağlayım

Ciğer yaralı bülbül.

 

Son bölüm 15 sayfa süren vakıfname, berat ve mahkeme belgelerine aittir. Bunlar Ahmet Hulusi Paşa Vakfiyesi, Osmancık'ta türeyen Tarak adındaki eşkıya ile taraftarlarının yakalanıp cezalandırılmaları, Haksız yere İstanbul zindanlarında yatan Safa ve Mehmet’ in durumuna, Çorum sancağı sipahilerinin derya seferine çıkmalarına  dair belgelerdir.

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

   18

KİTAP BAŞINA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

  19

KİTAP BAŞINA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

ÇORUMLU DERGİSİ SAYI 17

Çorumlu, Temmuz 1939 tarihleri arasında yayınına dört ay ara verir. 30 Kasım 1939'da 17 sayısıyla yeniden yayın yaşamına döner.

 

"Kısa Bir Tevakkuftan Sonra" başlıklı yazısıyla, bu ara vermenin nedenlerini şöyle aktarır okuyucuya: “..Komite azalarından bazılarının hastalanması ve sorunlu seyahatler gibi manile-ri yüzünden dört aydan beri çıkartılamamıştı...”

 

“Halkevleri Dergilerinin Yazı Kadroları”  yazısında:  “..a)Edebiyat ve dil, b)Musiki, c)Mimarlık, d)Sosyoloji ve Felsefe, e)Halk Terbiyesi f)Yurt Koruma, g)Fen,  ğ)Halk Sağlığı ve Nüfus, h)Spor Oyun ve Eğlence ı)Köycülük, i)Köy Tetkikleri, j) Haber ve Teklifler üst başlıklarıyla verilen konularda çalışmalar yapılacağı ...” duyurulur.

 

“'Dil Bayramı ,Bir Matem" yazısı Nazmi TOMBUŞ'UN. Yazının bir yerinde şöyle der Nazmi TOMBUŞ: “..Mesut bir bayramın (Dil Bayramı) son sevincini,büyük bir matemin (Atatürk'ün ölüm yıldönümü) yürekleri yakan acısı takip etti..." Son iki satır da şöyledir.

“..Dikkat ! ...Şimdi Milli Şef kumanda veriyor; (İleri,Ulu Türk,Arş !..)...”

 

Bunu izleyen yazı yine Nazmi TOMBUŞ'UN “Çorum'un Tarihte Karakteristik Vasıfları"

 

Müverrih Ali’nin Mirkat ül-Cihat’taki, Çorumlu aleyhine yazdığı yazıdan yola çıkarak Müverrih Ali’nin tezlerini çürütme çalışır.

 

H.Turhan DAĞLIOĞLU'nun “Onuncu Hicri Asırda Çorum" yazısı bu sayıda da sürer, Arşivden çıkardığı belgelerle Çorum'un tarihsel geçmişini aydınlatmayı sürdürür.

 

Bu sayıda beş belge daha sunar okuyuculara. Biz ikisini alıyoruz buraya:  “..İkinci üçüncü belge Çorum Beyi Mehmet Bey’e yazılmıştır.1564 tarihini taşıyan bu belgeler özellikle askeri yönden  incelemeye değer iki  hükümdür. Devletin askerlerinden istediği ciddiyet, namus ve dürüstlüğü belirten bu hükümler, bize ilk zamanlarda, Osmanlı İmparatorluğu'nun yaptığı muharebelerde neden başarılar elde ettiğini az çok göstermektedir. Mustafa adında bir sipahinin durumu fena görülmüş ve bundan başka annesi de fahişe olduğu için tımarı elinden alınmış ve hakkında tahkikat yapılması emredilmiştir. Buna lüzum gösteren bizzat kazasker efendidir.

Üçüncü belgede adı geçen sipahinin küreğe konulması emredilmektedir. Çünkü bu sipahi, hırsız ve dolandırıcı, aynı zamanda topluma zararlı bir adamdır. Bu  suçu sabit olan sipahi önce Çorum Kalesine hapsedilmiş, daha sonra da küreğe konulması için hakkında emir gönderilmiştir...”

 

Ankara Devlet Konservatuar Arşiv Şefi Muzaffer SÖZEN'in (Sarısözen) “Çorum Halayı" incelemesi ilginç bir yazıdır. *

 

“Cönklerden derlemeler” bölümünde bu kez, "Destan-ı Kars" adlı bir destan alır Eşref ERTEKIN. “..Şairin,adını gizleyen Karslı yada Ardahanlı bir kadın şair olduğu anlaşılmakta..." der. Bir dörtlük alıyoruz.

 

Bir haberin var mı Kars'ın halından

İçinde kalmadı kızdan gelinden

Alalım bu Kars'ı küffar elinden

Yurt bizimdir imdat kıl padişahım...”

 

Kars’ta askerlik yapan Çorumlu Ahmet; Çorum’a gönderdiği mektubun arkasına yazarak iletmiş bu destanı.  Yıl H.1293'tür.Destan 9 dörtlükten oluşur. Bu destanı izleyen ikinci bir destan daha yer alır bu olduğu sanılmaktadır. Padişah-tan Kars'ın kurtarılması yönünde umudunu kesen şaire, Peygamber'in ruhundan imdat diler. Onun da bir dörtlüğü şöyle:

Aksakallı pirler ile hakka ermiş erler ile

Cümle peygamberler ile yetiş ya Muhammed yetiş

Bizim ahvalimiz bil de Hazreti Ali'yi al da

Kanatlı Burak’a bin de yetiş ya Muhammed yetiş...”

 

Eşref ERTEKİN adı her sayıda maniler ve cönklerden derlemeleriyle biraz daha özdeşleşiyor.

 

Kebap ince şiş ince

İndirirler pişince

Kızın ömrü az olur

Dul erkeğe düşünce.

 

Ketenim var bezim var

Eğlen sana sözüm var

Yüzüne diyemiyom

Şeftalinde gözüm var.

 

Keten gömlek kıvırcık

Suya indi sığırcık

Yeniyetme kızların

Memeleri tomurcuk.

           

Yerli haberleri, Muzaffer SARISÖZEN’İN çektiği,Çorum Halk Oyunları Ekibinin oynadığı Çorum Halayı figürlerinin fotoğrafları izler.

 

Son bölümde, Arşiv Dairesindeki (İstanbul) divan defterlerinden alınmış  sekiz belge yer alır. Tarihleri 1564 ve 1566 dır.

 

*Bilindiği gibi Muzaffer SARlSÖZEN,uzun yıllar Türkiye radyolarında 'Yurttan Sesler' korosunu yönetmiş halkoyunları, halk türküleri araştırmacısı ve derlemecisiydi,1963 ölmüştür.

 

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

  20

KİTAP BAŞINA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

ÇORUMLU DERGİSİ SAYI 18

 

            Çorumlunun 1 Kanuni Sani (Ocak) 1940 tarihli 18. Sayısı Nazmi TOMBUŞ’UN  “Yeni Yıla Girerken” yazısıyla başlar. Yazının bir yerinde şöyle der Nazmi TOMBUŞ: “..Geride kalan oluşumu, geçmişini, değişmelerini ciltler arasında saklayan tarih ne yazık ki,insan oğluna eskisinden daha şerefli hikayeler nakledemiyecek, daha mesut sahneler gösteremeyecek...” , “..İnsanlık şimdi kahhar ölümler saçan yıldırımlar altında pek muzdarip ve güçsüz görünecek...” , “..En aciz bireylerin dahi burnunun  kanamasına dahi dayanamayan toplum en gürbüz,en genç oğullarının kanlarını sel gibi akıtmaktan yürekleri kan ağlamakta...”, “..İşte yeni yılın ilk  günleri,Savaş fecaatinin gönülleri  tutuşturan sinirleri uyuşturan acılarla dolu...”

 

H,Turhan DAĞLI0ĞLU, Çorum tarihine ilişkin araştırmalarını aralıksız sürmektedir.

"Çorum Tarihine Ait Vesikalar" adlı yazısında Çorum'un 17 18, 19 yüzyıllara ait beş belge daha yayımlar. Bu belgelerde Çorum ve yöresinin o zamanki iç durumları gözler önüne serilir.

“..Bu belgeler sayesinde Çorum'un 16 ve18 Yüzyıllarda depremlerden harap ve birçok yangına sahne olduğu,bu  nedenle bir çok Çorumlunun memleketlerini  terk ederek,Mısır'a göçtüklerini  anlıyoruz...” der H. Turhan DAĞLIOĞLU.

 

Rıfat ARINCI, Çorum’un İskilip İlçesinden olan Şeyh “Muhittin Yavsi"yi anlatır. Şeyh Muhittin, Zeyniye Tekkesi şeyhliğinden II. Beyazıt'ın hocalığına kadar yükselir. Ali Kuşcu'nun damadı, Ebussuud  Efendi'nin de babasıdır. Simavlı Kadı  Burhaneddin'in  "Varidat"  adlı eserini şerh ettikten sonra şöhreti artmıştır. II.  Beyazıt tahta geçince hocasını İstanbul'a getirtmiş,İstanbul'da 'Meteris' tekkesi denilen Müderris Tekkesi’ni yaptırıp , O'nu oraya yerleştirip 'Hünkâr Şeyhi’  yapmıştır.

 

Bu sayıda “Müverrih (tarihçi} Ali ve Ahfadı (torunları}" adlı araştırma yazısı Nazmi TOMBUŞ’UN. Bundan sonraki sayılarda da sürecek olan bu yazıda, Müverrih  Ali'nin yaşam öyküsünü, yaşadığı dönemde yaptıklarını tarihsel belgelerle ortaya koyar.

 

İhsan MADENOĞLU’NUN “Türk Vicdanı” adlı yazısı Claude FARRERE’den bir çeviridir. 1895 te Türk esnafından alışveriş yapan bir yabancının öyküsüdür. Özetliyerek veriyoruz: “..Esnafın satışta yüzde on kâr hakkı vardır. Bu nedenle alışveriş yapan herkesten olduğu gibi, yabancıdan da yüzde on kâr etmişti esnaf. Durumdan haberdar olan o şehrin kadısı, yanına aldığı birkaç adamla birlikte esnafı dolaşarak yabancıdan aldıkları yüzde onluk kârı geri alır. Bir torbaya topladığı bu parayı yabancıya geri verir. Yabancı şaşkın, ne olup bittiğinden habersizdir Kadı'nın yanındakilerden cami imamı bilebildiği tüm Fransızcasıyla durumu anlatır.

-Esnaf size satarken kazanmıştır. Evet, onlar yüzde kâr etmişlerdir. Halbuki bir yabancıdan kazanmak gerekmez. Zira kitapta:' Yabancıya konuğun gibi davranacaksın’ diye yazılmıştır..."der. Yazı şöyle sonlanır ;yabancının diliyle:  “..O  zaman başka yerlerde yazılı olan  şeyleri (Türkleri Kötüleyen) özellikle  'Molyer'imizin de hakikaten evet...! bir Türk'e vicdandan bahsetmek, diye yazdığını düşüne düşüne  'Sait Albanı' gemisine dönüyorum..."

 

Halk dilinden bir “Ağıt" Recep Rahmi TANKAYA’DAN. 1939 yılında sele giden bir gelin için söylenmiş.10 beyitten oluşan ağıttan rasgele bir bölüm alıyoruz.

 

Yavruyu saklıyor kollar içinde

Beslemek istiyor güller içinde

Kurtulmak istiyor seller içinde

Aldı seller yavrusuyla gelini

Büktü Harun efendinin belini.

 

Ana baba konu komşu geldiler

Ağlayarak düz ovaya doldular

Bir gün sonra ölüsünü buldular

Aldı seller yavrusuyla gelini

Büktü Harun efendinin belini.

 

Eşref ERTEKiN'İN derlediği "Çorumlu Maniler"den de iki örnek alıyoruz.

 

Mani benim ezberim

Kan ağlıyor gözlerim

Yarim senin yolunu

Ölene dek gözlerim.

 

Mekke'de hurma biter           

Dalında bülbül öter

Ergen kızlar koynunda

Çiğitsiz meyve biter.

 

Halkevlerinin Ağustos, Eylül, Ekim aylarına ait Çalışma programını yerli haberler izler. Parti kongresi, Çorum'da petrol aranması, mebuslarımızın Çorum’da haberlerini, Çorum Halayı figürlerinden Muzaffer SARISÖZEN'İN çektiği 8 fotoğraf izler.

 

Son bölüm yine 178 den 185'e dek Arşiv Dairesindeki divan defterlerinden çıkarılmış 8 belge yayınlanır.

 

 

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

 21

KİTAP BAŞINA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

ÇORUMLU DERGİSİ SAYI 19

 

1 Şubat 1940 tarihli 19.sayıda, İzmir mebusu Rahmi KÖKEN’İN “Çorum Vilayetini Ait Bir Tedkik Raporu” yayınlanır. Yolları ve tarım konusunu yazar Rahmi KÖKEN. Yazının süreği gelecek sayıdadır.

 

Tarih araştırmacısı H. Turhan DAĞLIOĞLU, “Çorum’da Aşiret Meseleleri ve Bunların Mali Vaziyetleri”ni tarihi belgelerle açıklar. Yazıdan kısa bir açıklama alıyoruz: “..18.yüzyılda uzun süren savaşlardan sonra  Döşlü ve Salmanoğlu  Aşiretleri arasında  eşkıyalığa başlamış oldukları anlaşıldığından, bunların esas iskan yeri  olan Kırşehir ve Çukurova tarafına uzaklaştırılmaları hakkında ,Çorum Sancağı Mutasarrıfı El-Hac İbrahim Paşaya  İstanbul'dan emir gönderilmiştir. Bundan başka  Mecitözü kazasında sakin ve eşkıyalıkla etrafı rahatsız  eden ‘Kavli’ Aşiretinden bazı zorbaların mesela Karabıyıkoğlu Eyüp,kardeşi Hüseyin, Kuyumcuoğlu Kör Hasan,Deli  Mehmet ve Ayvadlık gibi adamların Çar  sancağa gönderilmeleri hakkında ayrıca kayıtlara rastlanmaktadır...”, “..Osmanlı İmparatorluğunun aşiretleri iskan konusundaki gayretlerinin asla iyi bir netice vermediğini ve daima bir yerden diğer bir yere göç eden bu aşiretlerin ilk fırsatta kendi halinde olan köy halklarına tecavüz ettiklerini bu belgeler bize  ispat etmektedir.

 

Nazmi TOMBUŞ'UN Geçen sayıdan süren “Müverrih Ali ve Ahfadı" adlı yazı dizisi bu sayıda da sonlanmaz, gelecek sayıya sarkar.

 

Eşref ERTEKIN'İN “Cönklerden Derledikler”i bu sayıda da sürer, Hökmiya adlı bir halk şairinden üç destan alır bu sayıya. işte bir dörtlük:

           

Ser verdim hakkımda hüküm gelince

Çare yoktur peymanımız dolunca

Ruzü mahşer hak divanı olunca

Bilinir hayrile şer padişahım.

 

Eğitimci-yazar Recep Rahmi TANKAYA, "En Büyük Acı" şiirleriyle 1939 Erzincan depreminin acısını destanlaştırıp, ulaştırır o günlerden bu günlere,54 dizeden olan şiir şöyle başlar:

 

Gece sabaha karşı sarsıldı Anadolu,

Bir kudurmuş zelzele kapladı sağı solu.

 

Yıktı bir an içinde köy şehir ve kasaba;

Ölüler yaralılar gelmez oldu hesaba.

 

Nerde kaldı Erzincan, nerede kaldı Tercan

Kaldı mı Erzincan'da sağlam kurtulan bir can.

 

Ve şöyle sonlanır “En Büyük Acı”nın destanı.

 

Ey kahraman milletim sen ki hakka taparsın,

Sarsılmaz imanınla  çok Erzincan yaparsın..

 

“Çorumlu Maniler"i bıkıp usanmadan sürdürür Eşref ERTEKİN. Bu sayıdan üç örnek alıyoruz:

 

Merdivenden insene

Yüzün bana dönsene

Koynundaki turuncun

Birin bana versene.

 

Merdivenden inerim

Yüzüm sana dönerim

Koynumdaki turuncun

Çiftesini sunarım.

 

Nargilem yaldızlıdır

Benim yarim nazlıdır

Nazlı yarın sevgisi

Can evimde gizlidir.

 

Nazmi TOMBUŞ,;“Eski Çocuk Eğlence ve Oyunlarından ”Aşık Oyunu'nu anlatır. * Yazıdan alıntı yapıyoruz: “..Aşığın kıymet piyasası: Aşığın İlkbaharda Kışa kadar piyasası yükselmeye başlar. Kırk tanesi on paradan, elli altmış tanesi on paraya kadar alınır, satılır.

Çeşitli renklere boyanmış, çürüksüz, lüks aşıklar on paraya kadar satılır. Saha aşıklarınınsa ayrı bir önemi ve yüksek değeri olurdu. Bunlar şöhretine göre on paradan yirmi paraya kadar alıcı bulurlardı..."

Bu oyunlar bugün tamamen unutulmuş olup, yaşı ellinin üzerinde olanların anılarıyla, Çorumlunun sararmış yapraklarında yaşamaktadırlar...”

 

Yerli haberlerde;26 Aralık 1939 Salı gecesi Çorum’da yaşanan deprem felaketinde zarar görenlere yapılan yardımların dökümü verilir.

            Yardım komiteleri 18.437 Lira 34 kuruş nakit,68.106 kilo erzak, 7231 parça giyecek eşya teslim edilmiştir.

 

“Bir  Efsanenin İç Yüzü” adlı yazıyla, Çorum’un ilk fethi, Melik Ahmet Danişment’in   ismine izafeten,halk arasında “Melikgazi” denilen bir tepenin efsanesi anlatılır.

 

Yeni Çıkan eserler Köşesinde, Eski Çorum ve Konya Valisi Cemal BARDAKÇI’NİN  "Anadolu İsyanları" kitabını Nazmi TOMBUŞ tanıtır: “..287 sayfalık kitabın 13 bölümden oluştuğu ve beşinci Hicri yüzyıldan günümüze kadar (Kurtuluş Savaşı sonrası) Anadolu Türklerine ait siyasi,idari,içtimai yenilik ve değişimlerin derinleklerine inerek iç yüzlerini aydınlatmakta,henüz tarih sayfalarına geçmeyen isyanların oluş ve sonuçlarını yazmaktadır..." der.

 

Yarım yüzyıl öncesinin kadın giysilerinin fotoğrafları, günümüzden yüz yıl öncesinin modasını ve giyim zevklerini yansıtır günümüze.

 

Son bölümün demirbaşları yine divan defterinden çıkartılmış tarihsel belgelerdir.

 

* Aşık hayvanların topuk kemiğidir.

 

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

 22

KİTAP BAŞINA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

ÇORUMLU DERGİSİ SAYI 20

1 Mart 1940 tarihli 20.sayının ilk yazısı Nazmi TOMBUŞ'UN.  “Türk Milleti Aldanmaz” demiş yazısının başlığına. Erzincan’da yaşanan deprem felaketi sonrasında yurt düşmanı, alçak ruhlu bazı kişilerin kötü emellerini ve iğrenç çıkarları uğruna bu doğal afeti propaganda malzemesi yapanlara çatar ve: “..Türk milleti aldanmaz,göğsündeki sağlam iman sarsılmaz...”der.

 

İzmir Milletvekili Rahmi KÖKEN'İN; "Çorum Vilayetine Ait Bit Tetkik Raporu" yazısı geçen sayının süreğidir. Tarımsal açıdan ilginç yaklaşımlar ve çözüm önerileri getirir. Yazısının son paragrafını ilginç bulduğumuz için buraya alıyoruz: “..Çorum Osmancık yolu üzerinde ve yüksek bir yaylanın önemli bir ovacığı var ; “Gölün Yazı”. Bunun ortasında en kuvvetli topraklar çevresinden gelen sularla bir sazlık yapmış. Buna‘ Eymir  Gölcüğü' diyorlar, Bu sazlığın küçük bir kanalla kurutulması mümkün. Bunun sonucunda hem değerli bir arazi ortaya çıkacak, hem sıtma kaynağı kurutulmuş olacak *...”,

 

"Yıldırım Beyazıt ile Kadı Burhanettin Ahmet'in Çorum'daki Muharebeleri" araştırması Süleyman KÖSTEKÇIOĞLU'NUN. Şöyle yazar KÖSTEKÇIOĞLU: “..Alim-şair ve birkaç dil bilen Aziz Bin Erdeşir Esterebadir, yazdığı 'Bezmü Rezm' adlı kitabı Anadolu Türklerine ait tarihi membalar serisinin ilkidir.  .H.928 yılında yazılmıştır. Aziz Bin Erdeşir ,hayatının bir kısmını Kadı Burhanettin'in vak'a nüvistliği ile geçirmiş ve bu tarih kitabını oluşturmuştur...” Bu kitabın verdiği bilgilere göre : “..Yıldırım Beyazıt'ın Çorum'a civar bulunan Kırkdilim ve Osmancık kalelerini alması ve Kadı Burhanettin Ahmet'i, Çorumlu sahasında harbe davet eylemesi,her iki taraf  ordularının Çorum Ovasında,üç gün süren kanlı bir savaş sonucunda Osmanlıların bozguna uğrayıp kaçmalarıyla sonuçlandığı yazılıdır.

            Bu olaylar sonunda Moğolların gelip Burhaneddin’i kutladığını; kendilerinin Osmanlı diyarına akın etme tekliflerini de Kadı Burhaneddin’in kabul edip, onlara yardım ettiğini; Moğollar’ın İskilip, Ankara, Kalecik ve Sivrihisar havalisini kırk gün yağma ettikleri anlatılmakta ve bu yağmaya karşı Yıldırım Beyazıt’ın asla kımıldıyamadığı Bezmü Rezm’de hikaye edilmektedir.

Aziz bin Erdeşir Esterebadi, Kadı Burhaneddin’in harekatını adım adım izleyerek. ‘Bezmü Rezm’i oluşturmuştur. Osmanlı Vak’a Nüvist’lerinin bu muharebeyi ve bozguna dair bir şey yazmamaları bu bilgiyi gizlemiş olmalarından sanılmaktadır...” der. Süleyman KÖSTEKÇİOĞLU.

 

H. Turhan DAĞLIOĞLU'NUN "Onuncu Hicri Yüzyılda Çorum" araştırmaları yazı dizisi bu sayıda da sürer. Çorum'un o dönemdeki toplumsal, yönetsel, askersel, ekonomik, adli ve mali durumlarıyla ilgili dört hüküm belgesi daha yayımlar DAĞLIOĞLU.

 

Belgelerden birisi; kasaba ve köylerde tüfekle gezerek bozgunculuk edenlere dair olup,1567 tarihini taşımaktadır. “..Yeniçerilerden başka her kimin elinde silah bulunacak olursa derhal el konula-cağı ,göz yumanların ise şiddetle cezalandırılacağı..." yönündedir.

 

Nazmi TOMBUŞ'UN "Miverrih Ali ve Ahfadı' Çorum'da" adlı yazı dizisi Çorum'un geçmişine birçok yönden ışık tutar niteliktedir. Yazı dizisi bu sayıda sonlanır.

 

Rıfat ARINCl, tanınmış bir Türk Şeyhülislâm'ı tefsir ve fıkıh bilgini Ebussuud Efendi’yi (1490-1574) tanıtır: “..Ebussuud Efendi Çorum İskilip doğumludur. Önce Müderris olur. 1545’te Şeyhülislâmlığa getirilir. Kanuni zamanında 21 yıl, II. Selim zamanında 7 yıl bu görevde kalır. Ahlak ve erdemi örnek olabilecek değin kuvvetlidir. Arapça’yı Farsça’yı çok iyi bilir. Kanuni Sultan Süleyman’ın çok sevdiği bir kişidir. Hatta Kanuni  Zigetvar Seferinde Niş’te Ebussud’a sevgi,saygı ve içtenlik dolu  bir mektup yazar, Suud Yavsi'nin Muallim Cevdet Beyin 'İnkılap Müzesi' adlı eserinden alıntıladığı mektup : “..Halde kardeşim. Sinde sırdaşım, ahiret karındaşım. Tariki hakta yoldaşım, Molla Ebussuud Efendi Hazretlerine...” diye başlar. “..Eddua sümme eddua bende-i hüda Süleyman bi riya ...” diye sonlanır.

Rıfat ARINCI'nın yazısı şöyle sürer: “..İlahi hüviyeti Ebussuud, mimari üslubu Mimar Sinan tarafından meydana getirilen Süleymaniye Camii'nin yapılmasına 1550 yılının ilkbaharında başlandı. Beyazıt tepesinde  düzeltilen bir alana ayakları zincirli 3000 forsa getirilmiş,temel çukurlarını kazıyorlardı, Ebussuud mihrap yanındaki temel kısmına ilk taşını koymuştu. Camii'nin yapımında mimari dehayı gösteren Sinan'sa,kutsal varlığının maddi ve manevi temellerini atan da Ebussuud’dur...”

 

“Cönklerden Derlemeler" sanırım her sayının ayrılmaz bir parçası olacak. Eşref ERTEKiN yarım kalmış bir destanı, “Destan-ı Belgrad'ı ve Türkiyi Cezairi “ alır bu sayı-ya.Bir bölüm alıyorum.

 

Yürütmeyiz Akdeniz'de gemini

Hakkı koyup puta verdin dinini

Gel şeytana verme sen imanını

Bari Müslüman olmuş olsun o kafir.

 

Eşref ERTEKİN’İN derlediği “ Çorumlu Maniler"in sayısı 753'e ulaşır. Örnek ver-meyi sürdürüyoruz:

 

Nemelazım

Neyleyim nemelazım

Benim bir tanem yeter

Gayrisi nemelazım.

 

Çekerse yarim çeker

Ancak benim niyazım,

Niyazım çekmek için

Benim bir tanem Lazım.

 

Poşusu yana değer

Kılıcı kına değer

Nasıl ana doğurmuş

Sardıkça cana değer.

 

Öte geçeli yarim

Siyah peçeli yarim

Pek mi gönlün büyüdü

Benden geçeli yarim.

           

“Yerli Haberler” bölümünde gösteri şubesinin oynadığı “Tarih Utandı” adlı piyesin fotoğrafları yayınlanır.

           

Son bölümde yine belgeler ve hükümler yer alır. Bunlar: Çorum’la Kangırı arasında çıkan soyguncular ve bunların tenkiline; Kasaba ve köylerde tüfekle gezerek soygunculuk edenlere; bazı eşkıyaları himaye eden Hacıhamza Kadısı Muhittin'e ve eşkıyaların yakalanmasına; Çorum muhafazasında kalacak otuz sipahiye dair belge ve suretleridir

 

*Rahmi KÖKEN’in,Çorum iline ait inceleme raporlarında sunduğu çözüm önerilerinin,ne kadarı gerçekleştirildi bilmiyoruz ama , Eymir Gölü halâ  durmaktadır.

 

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

 23

KİTAP BAŞINA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

ÇORUMLU DERGİSİ SAYI 21

 

Çorumlunun 1 Nisan 1940 tarihli 21 sayısı, Nazmi TOMBUŞ'UN "Medeniyet Anlayışları" yazısı ile başlar. “

 

Çorum Vilayetinin İskilip Kazasına bağlı Bayat Nahiyesindeki Devlete Ait Toprakların Ziraat Kabiliyeti Hakkında Bir Rapor" yazısını geçen sayının süreği olan, Rıfat ARINCl'NIN "Ebussuud Efendi'yi tanıtan yazısı izler. Bu sayıda Ebussud Efendi, ahlakçılığı, felsefesi, hukukçuluğu, sosyolojisi ve bayındırcılığı yönleriyle ele alınır.

            Arapça, Farsça, Türkçe şiirler yazan Ebussuud Efendi’nin 21 eserinin listesini verir.  Bunlardan 9 tanesinin Çorum Kütüphanesi’nde bulunduğu belirtilir.

           

“Çorum Tarihine Ait Vesikalar” yazısıyla H. Turhan DAĞLIOĞLU. 18. Ve 19. Yüzyıla ait belgeleri inceleyip alır bu sayıya.

           

Bunlardan birisi, Süleyman Fevzi Paşa’nın İstanbul’a gönderdiği 1792 tarihli 6 mad-delik tahrirat suretidir. Biz buraya sadece bir maddesini alıyoruz: “..Çorum Sancağı nizamını yoluna koymak üzere İstanbul’a gönderilen Tornacı-başı (yeniçeri ocağı büyük zabiti) İbrahim Ağa,Çorum’a iki konaklık   bir mesafede bir takım eşkıyanın hücumuna uğradığını bildirmektedir. Bu eşkıyanın Öldükoğlu Hasan, Civcikoğlu Hasan, Akbıyıkoğlu Mehmet ve İvazoğlu İsmail adındaki kişiler olduğu belgelerin incelenmesinden anlaşıldığı ve Çorum Valisi Yusuf Paşa’nın bunları cezalandırmadığı görülmektedir. Bu eşkıyanın Osmancık kazasına gittikleri ve orada himaye gördükleri bu belgelerde ayrıca belirtilmektedir...”

 

“Çorumlu Maniler" her sayının vaz geçilmez folklor ürünü. Eşref ERTEKiN bunları derleyip, Çorumlunun sayfalarında gelecek kuşaklara aktarmayı sürdürür. İşte birkaç örmek daha:

 

Serseler

Öter baykuş serseler

Al sevdanı başımdan

Sevda beni örseler.

 

Felek sillesin yiyen

Ölmese de sersemler

Bir tüyünden vazgeçmem

Üleşimi serseler.

 

Su gelir akma ile

Bendini yıkma ile

Adam yare doyar mı

Karşıdan bakma ile.

 

Sarı çiğdem düzecek

Kalk gidelim bizecek

Sarılalım yatalım

Ta bahardan güzecek.

 

Manilerden sonra da cönklerden derlediği üç destan alır Eşref ERTEKİN. İki dörtlük alıyoruz.

 

Bunca gaziler hep şehit oldu

Arap beyleri hep Tahmas’a döndü

Bağdat burcu evliya muhasar oldu

Evliyalar imdadına gel padişahım.

           

Ahmet Paşa der ki tiğim ururum

Bağdat’ın uğruna serim veririm

Sen sağ ol hünkarım ben de ölürüm

İslâm imdadına gel padişahım.

 

Nuri UĞUR, “Zelzele" yazısıyla geçmişten Erzincan deprem felaketine kadar olan depremleri konu eder yazısına. Özetleyerek alıyoruz: “..Çorum’da 1692,1729,1733,1734 ve 1758 yıllarında önemli depremler olduğu, özellikle 1758 yılında depremin yanı sıra ortaya çıkan kıtlığın insanların,hayvanların ölme-sine yol açtığı Yusuf bin Abdullatif’in el yazma notlarından aktarılmıştır.

Kentte 1786 yılında da bir deprem olmuş ve bu depremle Çorum Ulu cami harap olmuştur. Depremler 18. Yüzyıl sonu ile.19,yüzyılın çeyreğinde de sürmüştür, 1793 teki büyük depremle evler yıkılmış. insanlar ve hayvanlar  ölmüş, 800 kişiden fazla bir nüfus başka yerlere göç etmiştir.1800 ve 1824 depremleri de, kente çok hasar vermiş, halk yaşamlarını çadırlarda sürdürmüştür...”

 

Bibliyografya köşesinde, Nazmi TOMBUŞ, Danışmentname ve Mirkat ül Cihat kitaplarını ve birbirleriyle benzerlik yönünden inceler.

 

Çorumlu Yusuf  Bahri'nin el yazması ömekleri: Çorumlu Kara Müftü'nün mezar taşı resminden sonra, ekler ve belgelerle bu sayı sonlanır.

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

 24

KİTAP BAŞINA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

ÇORUMLU DERGİSİSAYI 22

 

Çorumlunun 1 Mayıs 1940 tarihli 22.sayısı Fevzi AYAN'IN "23 Nisan” başlıklı yazısıyla başlar. Şöyle der Fevzi AYAN: “..Bizim ne kadar bayramımız varsa ve bize milli mutluluk getiren hangi mutlu olay bir bayram olarak Cumhuriyet Kanunlarında yer bulduysa bunların hepsi 23 Nisan'ın feyzinden doğmuştur..." , 23 Nisan’ı “Egemenlik  güneşinin doğduğu gün” olarak niteleyen Fevzi AYAN, yazısını şöyle sonlandırır:

“..Kalbimizden coşan bir sevinçle kutladığımız bu bayram aynı zamanda Çocuk Haftası’nın ilk günü ,Ulusal Egemenliğin kendisi için gerekli gördüğü ağır görevlerini yarın omuzlarında taşıyacak,Türk yavrularının şevkatle korunması , konusundaki çalışmalarımızı artırmanın yıl dönümüdür...”

 

R,BATUMLU ,”Bir Milletin Tarihi, Yalnız Onun Mazisinin Hikayesi Değil, Onun İstiklâl Aşkının Kaynağıdır da” R. BATUMLU’NUN  bu uzun üst başlıklı yazısından bir bölüm aktarıyoruz:  “..Büyük Türk  Milleti'nin istiklalini hüccetlediği Lozan Antlaşması'nı kasten, İngiliz diplomatı Lord GÜRZON, yine İngiliz diplomatı o zamanki hükümet başkanı Loid CORC’Aa.

İngilizler, tarihlerinde bu antlaşma kadar kendilerini küçülten bir vesikaya (belge) imza koymamışlardı, diyerek siyasetinin tenkit etti.

Kısaltarak aldığımız bu hükmü, biz romantik bir yazarın yazılarından almadık. Bunu, Türk olmayanlar konuşmuş ve yazmışlardır.

Yakın tarihimizin ancak bir sayfasının görkemini ifade eden bu cümleden haklı olarak duyduğumuz gurur, elde ettiğimiz manevi güç her Türk vatandaşına, ileride vatanın tehlikeye düşmesi halinde önüne geçilmezi bir kuvvet yaratacaktır..."

 

Rıfat ARINCI , “Ebussuud Efendi”yi anlattığı yazısını bu sayıda da sürdürür. Kaside, beyit, kıta ve gazellerinden örnekler verir. “..Kanuni Sultan Süleyman Ebussuuud ‘a onun adaleti hakkında fikrini öğrenmek için, 'Fidanlara zarar veren karıncayı öldürmekte  günahı var mıdır’ diye şöyle manzum bir soru sorar:

 

Nihale (Fidana) ger (eğer) ziyan ederse karınca

Günah var mıdır onu kırınca..

 

“..Ebussud, tavsiye etmek istediği adaleti şu vecize ile cevaben arzeder.

 

Kıyamette Hüda halkın edince

Süleyman’dan alır hakkın karınca.

 

“Kızılırmak’tan kuvvet istihsali ve arazi sulama hakkındaki raporu” ,”Çorumlu Maniler” izler.

 

Genç yüreklere tatlı, coşkulu, sevda yüklü esintiler getiren Eşref ERTEKİN’İN derlediği manilerden üç örnek alıyoruz:

           

Şu taşlar gölgelenmiş

Güzeller suya inmiş

Bir öptüm bir ısırdım

AI yanak şekerlenmiş.

 

Şen olsun Çorum düzü

Helak eyledi bizi

EI ermez gözüm görmez

Gönül arzular sizi.

 

Tüfengim atılmıyor

Pahalı satılmıyor

Geceler on beş saat

Yalınız yatılmıyor...”

 

Eşref ERTEKIN'İN “Cönklerden derledikleri” bu sayıda da sürer. Yazarları bilinmeyen bu destanlardan, "Destan'ı Ömer Paşa”dan iki dörtlük aktarıyoruz.

 

Bize imdat geldi Hazreti Hak'tan

Ki bunca alemi var etti yoktan

Resulüne Ayet indirdi gökten

Bu kadar hafız-ı Kur'anımız var.

 

Ömer Paşa der ki sökün eyledim

Bükreş tarafına akın eyledim

Nice ırakları yakın eyledim

Nemse sınırında meydanımız var.

 

Birkaç sayı ara veren Sadi LEBLEBİCİ’NİN  derleyip notaladığı bir oyun havası, Figür resimleri ve türküsüyle birlikte verilir. Türküden bir bölüm aktarıyoruz:

 

Türkmen kızı Türkmen kızı

Sen allar giy ben kırmızı

Çıkalım dağlar başına

Sen gül topla ben nergizi

Leyli leyli yandım Ayşu

 

Türkmen kızı inek sağar

Uzun saçı yere değer

Sevsin diye boyun eğer

Leyli leyli yandım Ayşu.

           

Biblografya bölümüne, geçen sayıdan süren "Danişmendname ve Mirkat-ül Cihat" bu sayıda da sürer. Melik Ahmet Danişmend Gazi'nin Çorum'u Bizanslardan alışı destansı bir dille anlatılır. Nazmi TOMBUŞ'un kaleme aldığı bu yazısının süreği gelecek sayıya sarkar.

 

Son bölüm yine belgelere ayrılır.

Çorum'da Paşa Hamamı diye anılan hamam ve hanın vakfı Vezirköprülü TACETTIN İbrahim Paşa’ya ait ele geçirilen belge ile, yine aynı kişiye ait Arapça vakfiye sureti yayımlanır.

 

 

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

 25

KİTAP BAŞINA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

ÇORUMLU DERGİSİ SAYI 23

 

1 Haziran 1940 tarihli Çorum'un 23,sayısı, Nazmi TOMBUŞ’UN. “Muhit Dahiyi mi Dahi Muhiti mi Yaratır” yazısıyla başlar.

           

Remzi ARINCI’NIN” Ebussuud Efendi”adlı sürekli yazısı bu sayıda sonlanır. Yazıdan bir bölüm alıyoruz: “..Ebussuud Efendi’nin,İstanbul,İskilip ve daha birçok yerlerindeki vakıf kitaplarının el yazısı ile vakfedildiğini görüyoruz. Bir kısmının metinleri el yazmasıdır. Kanuni Sultan Süleyman’ın meşhur vakfiyesini de Ebussuud Efendi tanzim etmiştir...”,

Ebussuud Efendi’nin torunlarından birisi için yazdığı mersiyeden bir beyit alıyoruz.

 

Seninle mülkü vücudum tamam amir idi

Yıkıldı cümleten oldu harap halim gel

Bu rüzgar ise ey ebreden başın silen

Beni de ağlatan  odur,gel ağlayalım gel.

 

Samsun'dan Rüştü COŞKUN “Kardeşim Nazmi TOMBUŞ’a” diye yazar. ”İnkisar” adlı şiirini.

 

Anadole FRANCE'DEN "Hayata Dair Tahayyüller” çevirisi İhsan MADEN0ĞLU'NUN, Ağdalı bir Osmanlıcayla yazılmış.

 

“Nişanlanma ve Evlenmede Mesut olmak için Ruhi ve içtimai Temeller Neler olmalıdır" makalesini Y. Esat CANKAR yazar. Yazıdan bir bölüm aktarıyoruz: “.. Verine’ye göre, aşkın tam gelişmesi için evlilik zemin hazırlar. Aşkın istediği garantiyi ve güvenliği evlilik verir. Bu güvenliğin bir bıkkınlık, yorgunluk ve alışıklık doğurduğunu söyleyenlere Verine der ki: Aşktan aşka fark vardır. Sadece maddi bir aşk durgunluğa dayanmaz. Tatmin edilirse ölür. Ama tam bir aşk öyle değildir. Maddi iştiha doyuma ulaşırsa söner ama, hem kalp, hem zeka ve duyguları ilgilendiren tam aşk, gösterilen özenle kuvvet bulur. Verine’nin dediğine katılarak denilebilir ki, aşk iki gönül arasında bir bağ kurmalıdır...”

 

 “Çorumlu Maniler" orta yaşı geçmişleri yeni yetmelik günlerine, alıp götürüverecek denli geçmişten esintiler getirmektedir, Eşref ERTEKIN' in derlediği manilerden üç örnek alıyoruz:

 

Yılana bak yılana

Karşıdaki durana

Ben yarimi yitirdim

Kırk liram var bulana.

 

Yeşil çeki bendedir

Bir ibiği bendedir

Cennetten huri çıksa

Yine gönlüm sendedir.

 

Yarasızlar

Ok değmiş yara sızlar

Yaralının halinden

Ne bilsin yarasızlar.

 

Borçlunun derdinden ancak

Anlarmış parasızlar

Akçalar sölpük (yumuşak) çıkar

Can yakar kara kızlar..

 

Manilerin ardından "Cönklerden Derlemeler" sunar Eşref ERTEKIN.

 

Nazmi T0MBUŞ'UN, bibliyografya köşesinin konuğu "Danişmentname ve Mirkat-ül Cilhat" bu sayıda da sürer.

 

Son bölüm, yine tarihsel belgelere aittir.

 

 

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

  26

KİTAP BAŞINA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

ÇORUMLU DERGİSİ SAYI 24

 

1 Temmuz 1940 tarihli 24.sayı, Nazmi TOMBUŞ'UN "Yeni Hadiseler ve Biz" yazısıyla başlar, İkinci Dünya Savaşı'nın kan ve ateşe bulandığı günlerde,hükümetimizin barışçı,akılcı ve tutarlı bir dış politika izlediğini,savaş olasılığına karşı da,sağduyulu ve  uyanık olarak her türlü güvenlik önlemlerinin alındığını yazar.

 

"Çorum'un Jeolojik Vaziyeti Hakkında Mulhtıra" yazısı,Y. Dr. E. LAHN’ın.

 

Nazmi TOMBUŞ, hal tercümesi köşesinde  "Kadı Asker Çorumlu Alaattin Ali Efendi"yi tanıtır. Şöyle der:  “..İmam Ali diye şöhret bulan bu zat,İkinci Beyazıt devri Bilginlerindendir, Babası-nın adı Hüseyin'dir. Doğum tarihi malum değildir. İkinci Beyazıt'ın Şehzadeliği zamanında ( Amasya Valisi iken ) imamlığını yapmakta idi. Bu vazife ile uzun süre Amasya'da kalması (Alaattin Aliyül Amasi) diye anılmasına neden olduysa da aslen Çorumlu'dur...” Mevcut bilgilerden araştırarak soy kütüğünü de eklemiştir araştırmasının sonuna.

           

Y.Esat CANKAR ise geçen sayıdan süren  “Nişanlanma ve Evlenmede Mesut Olmak İçin Ruhi ve İçtimai Temeller Neler Olmalıdır “ başlıklı yazısının ikinci bölümünde.

 

“..Hissi  ve fikri uygunluklar, saikler çiftin  arasında bazı kere aile birliği teessüs etmeden önce his ve fikir birliği teşekkül eder ...” Başlığı altında uzun bir yazı yazar. Bu  konuda istatistiki verilerden, yabancı bilim adamlarının bu konudaki  görüşlerinden de yararlanarak oluşturur yazısını.Yazı gelecek sayıya sürer.

 

Genç bir ölü için "Ağıt" Şevket TOMBUŞ'un  Son dörtlüğünü alıyoruz.

 

Son ocak ümidi kalmış bir gençtin.

Şen şatırdın gürbüz, kuvvetli dinçtin,

Bir anda eridin mahvolup geçtin,

Dökülen son damla gözyaşı gibi..."

 

Hamit EKER de   "Ziraat Esaslarına ait Türk Atasözleri"ni derlemiş. Birkaç ömek aktarıyoruz:

 

- Bir ambar ekinin çeşnisi bir hapazdır (Avuçtur)

-llıya ılıya yaz, soğuya soğuya kış gelir.

-Acı soğanı yiyen değil, doğrayan bilir.

-Yazın kurusu kışa katıktır.

-Mart yağar, Mayıs öğünür.

-Zemheride yağmur yağmadan, kan yağması iyidir.

-Yazın abanı. kışın azığını unutma.

-Kar yerin gübresidir.

-Yazın yatanı kışın büvelek tutar.

 

Eşref ERTEKIN'İN “Cönklerden Derledikleri” inden (Otuz dörtlükten oluşan ) Sivastopol Destanı'ndan iki dörtlük alıyoruz.

           

Sivastopol’u aldık elinden

Kırım diyarının kırdık belinden

Çıktı o halin artık yolundan

Sivastopol'da buldu zevali.

 

Bu bir gazaki emsali yoktur

Öğrendi Moskof zayiat çoktur

Kafir kırıldı eski hukuktur

Boynuna olsun halkın vebali.

 

            Eşref ERTEKIN'İN derlediği derlediği “Çorumlu Maniler”in sayısı bu sayıda 936’ya ulaşırken, geçmişte yaşanmış nice sevdaların sıcaklığını, güzelliğini getiriyor günümüze.

 

Dağda odun yarması

Dilberin darılması

Mısır haznası değer

Bir gece sarılması.

 

Ay doğar eyvan (köşk) için

Alçacık sayvan (çardak) için

Mevlam kızı yaratmış

Gencecik oğlan için.

 

Adilem der yüz eller

Seksen eller yüz eller

Sağ elin adetidir

Gerdan eller yüz eller .

 

Bugün bahçeye girmiş

Beş on tane güzeller

Yeşil çayır üstünde

AI badeyi süzerler.

 

Açmış beyaz gerdanın

Lağli mercan dizerler

Gayme pempe canfesi

Tor uçkuru çözerler

Serin ver sırrın verme

EI ariftir sezerler .

 

Nazmi TOMBUŞ'un,”Danişmentname ve Mirkat-ül Cihat" yazı dizisinin süreği gelecek sayıya kayar.

 

Son bölümün değişmez yazıları,fermanlar ve vakfiye suretlerini oluşturan tarihsel belgelerdir.

 

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

 27

KİTAP BAŞINA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

ÇORUMLU DERGİSİ SAYI 25 

Çorumlunun 1 Ağustos 1940 tarihli 25.sayısı, "Halkevleri Musiki Çalışmaları" yazısıyla başlar. Bu yazı CHP Genel Sekreterliğinin buyruklarının eki sureti olarak musiki dalındaki ödüllü yarışmayı açıklayıcı niteliktedir. 

"Öğrenmek Aşkı,Mektep İhtiyacı" yazısı Nazmi TOMBUŞ'UN. 1940 Yılında Çorum’da henüz lise yoktur. Nazmi TOMBUŞ’UN yazısı Çorum'a lise isteğiyle ilgilidir. Yazısından bir bölüm alıntılıyoruz.:“.....İlin 287 000,merkez kasabalarının ise  22 bin nüfusu vardır. Çorum ve  İskilip orta mekteplerinin 700'ü aşkın öğrenci mevcudu olup, öteki (büyük illerin) liselerinde 250 den  fazla Çorumlu öğrenci bulunmasına rağmen,ilimizin henüz bir liseye kavuşmaması,halkımızı büyük bir üzüntü içinde bırakmaktadır..."'diyerek dönemin Milli Eğitim Bakanı Hasan  Ali YÜCEL’ den  Çorum’a bir lise isterler. 

Bir zamanlar Çorum'da yaygın olan 'Yıl Çıbanı" üzerine Dr,Tevfik BERKOL uzun bir yazı yazar. Bu sayıda Çorum ve ilçelerindeki Yıl Çıbanı üzerindeki gözlemleri yer alır. Yazı bir sonraki sayılarda da sürer. 

Çorumlu' da zaman zaman nitelikli yazınsal çeviriler de yer alır. İhsan  MADENOĞLU, bu sayıda VOLTAİR'den bir çeviri yapar."Cisim"  

Y. Esat CANKAR' IN öteki sayıdan süren "Nişanlanma ve Evlenmede Mesut Olmak İçin Ruhi ve İçtimai Temeller Neler Olmalıdır"adlı dizi yazısının üçüncü bölümüyle bu sayıda da sürer.  

Dinsel kitaplardan,uzmanların görüşlerinden bu konuyla ilgili alıntılarda yapar.  

"Sırp ve Hersek Karadağlıların Teslim Olmasının Destanı "Eşref ERTEKIN'İN “Cönklerden Derledikleri”nden,35 dörtlükten oluşan bu uzun destandan üç dörtlük alıyoruz.          

Ehli Hersek der ki Sırp'a gelsene

Sen de kendi başın kaydın görsene

Can alıcı geldi karşı dursana

Dağları eridir hükmü şahane

 

Sırp’lar der ki bizde tükenmez asker

Darbile  askerin  can ciğer söker

Benim ile acep kim başa çıkar

Gelmemiş emsalim asla cihane

 

           Derviş Paşa der ki ömrün azaldı

Galiba dünyada müddetin doldu

            Saf bağladı ordum ileri durdu

            Şimdi aç kurtlar gibi salarlar cane.

 

Mani dedin mi herkesin yeniyetmelik günleri aklına gelir.Eşref ERKEKİN’İN derlediği "Çorumlu Maniler" den üç örmek:

 

Dağlar dağlardan yüce

Arslanım  keyfin nice

Akşamlar edemiyom

Cemalin görmeyince.

 

Dağlar dağladı beni

Gören ağladı beni

Zincir zaptetmez iken

Dilin bağladı beni.

           

Dağlardan kar geliyor

Dereler dar geliyor

Ben sevdim eller aldı

Bu bana ar geliyor..

 

Çorum Halkevi'nin çalışma raporu 'da,son altı ayın etkinliklerinin dökümü yapılır.

 Nazmi TOMBUŞ' un,"Danişmendname ve Mirkat-üt Cjhat" yazısı bu sayıda da sürer.

 Bu yazıyı izleyen sayfalarda,Çorum'un "Hürünü"  oyunu figürleri fotoğraflanmış olarak verilir.

 Son bölüm,fermanlar,beratlar ve belgelerle sürer.

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

  28

KİTAP BAŞINA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

ÇORUMLU DERGİSİ SAYI 26  

Çorumlunun 1Eylül 1940 tarihli 26. sayısı dönemin Cumhurbaşkanı İsmet İNÖNÜ’NÜN bir fotoğrafıyla başlar. Altındaki yazı aynen şöyledir: “...Yüce Başbuğ Sevgili Cumhur reisimiz İsmet  İNÖNÜ'NÜN0 13 Ağustos 1940 tarihine müsadif salı  günü, yaz saatiyle 18’de Çorum’a teşriflerini tebcil maksadıyla iş bu sayımızı, bu şerefli ve unutulmaz hatıralarına tehsis ve ithaf ederiz. ÇORUMLU. 

İlk yazı Nazmi TOMBUŞUN, “30 Ağustos”  -

Bu yazısında 30 Ağustos' a nasıl geldiğimizi anlattıktan sonra şöyle sonlar yazısını Nazmi TOMBUŞ. “..İşte 1922 senesi Ağustos’ unun 30. gününü şereflendiren bu mukaddes ve muhteşem zafer, tarihin akışına yeni bir yön verip, şerefli bir dönem açmış, bu günkü şanlı  Türkiye Cumhuriyeti hükümetinin sarsılmaz ve sağlam temellerini kurmuş bulunuyordu...” 

            Şevket EKER, “Aziz Şef Geldi” yazısıyla Cumhurbaşkanı İNÖNÜ’NÜN gelişini anlatır. 

"Çorumlular Sevgili Başbuğuna Kavuşurken" yazısıysa Nazmi TOMBUŞ'UN. O da İsmet INÖNÜ'NÜN Çorum'a teşriflerinin sevinç coşku ve mutluluğunu, Çorumlunun duygularının tercümanı olarak anlatır.

 Şevket EKER,bu sayıdaki ikinci yazısıyla İsmet İNÖNÜ' nün yaşam öyküsünü yazar: "Büyük İnönü ve Hayatı"

 “İNÖNÜ'nün Seçme Sözleri Hakkında" yazısıyla Nazmi TOMBUŞ, İNONÜ'NÜN çeşitli tarih ve yerlerdeki konuşmalanndan seçilmiş seçme sözlere yer verir. Birkaç örnek alıntılıyoruz.

Zeki değil çalışkan olmak istiyoruz.

Mücadelenin kuvveti, ilimden ve çalışkanlıktan ibarettir.

Modern ve ileri bir millet endüstrisiz olamaz.

Türk inkılâbı Türk Milleti'nin Kurtuluş Savaşıdır.

"Hoş Geldin" şiiri Nazmi TOMBUŞ tarafından  İNONÜ'YE hitaben yazılmıştır. Son dörtlüğünü alıyoruz

 Hoş geldin ey şanlı,ey sayın konuk

Sevindik,şad olduk,safalar bulduk

Yüzler gülenç şimdi  kederden iz yok

Hoş geldin sevgili Başbuğ İnönü.

 

“K”  rumuzlu kişi "O Ne Gündü" yazısıyla yine İNÖNÜ  için yazar.  

Sonraki sayfalarda,parlak birinci hamur kağıda basılmış İNONÜ’ nün  Çorum'da karşılanışıyla ilgili 23 fotoğraf yer alır.

 Y Esat CANKAR, “Nişanlanma ve Evlenmede Mesut Olmak İçin Ruhi ve İçtimai Temeller Neler Olmalıdır" adlı  yazı dizi yazısının 4. bölümünü yayımlar bu sayıda. Kısaca şöyle özetler bu bölümdeki yazısının başlıklarını: “..Ahlaki ve içtimai telakkiler, örf ve Adetler Terbiye ve Moda,Göreneklerimizin tesiri..” 

Ruhi adındaki bir Halk şairinin,insanların ana rahmine düşüşünden doğuşuna, yaşayıp, yaşlanarak ölüşüne kadar geçen süreci anlattığı destanı  Cönklerden Eşref ERTEKIN derlemiş.25 dörtlükten oluşan bu destandan rastgele üç dörtlük alıyoruz.

Akıl fikir ermez  sırrı süphane

Kısmetin ne ise gelir meydane

Dokuz ay on günde doğurur ana

Cihana gelince iş figan olur.

 

On yedi yaşında düşer sevdaya

On sekizde uğrar başı gavgaya

On dokuz da sunar  desti sahbaye

Yirimisinde mesti sergerdan olur.

 

Atmış beşte ağarır saçı sakalı

Yetmişinde olur ölüm hayali

Yetmiş beşte kalmaz tende mecali

Sekseninde piri natüvan olur.

Dr, Tevfik BERKOL’UL  Çorum'da “Yıl Çıbanı" yazısı bu sayıda da sürer. Yazı şöyle sonlanır: “..Yıl Çıbanı denilen Çark Çıbanı'nın varlığı bir buçuk asırdan beri bilinmektedir..." , “...Bulunduğu mahallere ve coğrafi bölgelere göre isimler alan bu hastalığın 45 kadar Ismi vardır..." , “...Çıbanın bir yıl sürerek kendiliğinden geçmesi nedeniyle Yıl Çıbanı ismi ile ta-nınmıştır...”

 "Çorumlu Maniler" köşesinde Eşref ERTEKİN'İN derlediği manilerden üç örnek alıyoruz yine: 

İp attım ucuna gel

Kalenin burcuna gel

Zengine tamah etme

Yiğidin gencine gel.

 

Uzun tarlanın ucu

Geliyor çifte bacı

Büyüğü hele hele

Küçüğü can alıcı.

 

Şu dağlar kireç olsa

Davarı erkeç olsa

            Güzel çirkin istemem

Sevdiğim güleç olsa.

Nazmi TOMBUŞ'UN "Danişmendname ve Mirkat-ül Cihat" bu sayıda da sürer.

 Çorum Havadisleri bölümünde,Çorum'da petrol haberi verilir. Haber şöyledir: “...Geçen sonbaharda jeolojit etüdü yapılmış, Çorum sahasının enteresan petrol mıntıkası olduğu anlaşılmış, jeolojik etüdün bir de jeofizik tetkikle takviyesine lüzum gö-rülmüştür...” , “.....İş sonunda tatbikatına kalmıştır...” denir.            

Son bölümde Abdalata’ya ait bir ferman ve yine aynı köye ait bir hüccet sureti yayımlanır.

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

 29

KİTAP BAŞINA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

ÇORUMLU DERGİSİ SAYI 27 

1 Ekim 1940 tarihli 27. Sayı Nazmi TOMBUŞ’UN “Dil İnkılabı Savaşı”  yazısıyla başlar.Nazmi TOMBUŞ bu yazıyı 1932'de kurulan Türk Dil Kurumu ‘nun  kuruluşunun 8. yılı  nedeniyle kaleme alır. Türk Bilgini Aşık Paşa'nın Garipnamesi'nden de alıntı yaparak, ilk kez Aşık Paşa'nın dil sorununa değindiğini anlatır. Yazıdan bir bölüm alıyoruz: “...Bütün ulusal dertlerimize deva arayan Büyük Ata, asırlardan beri şifa bulmayan bu yara üzerine de elini koydu. 1938 yılı Eylül’ ünün 26. günü  bir kurultay topladı. Bu  toplantıda Türk Dili'ni yabancı dil tesirinden ana çizgileri çizildi .Bu uğurlu işin başarılması için bir  kurum (Türk Dil Kurumu) meydana getirildi..." 

Nazmi TOMBUŞ, "Şifreli Bir Ferman"a tarihsel belgeler ışığında açıklık getirir. 

1940'lı yılların en gelişmiş kitle iletişim aracı radyoydu. Rüştü COŞKUN, "Radyoma" şiirinde,ikinci Dünya Savaşı yıllarının buhranlı günlerini yansıtır. 24 dizelik şiirden bir dörtlük alıyoruz.

Radyomun şen sesleri,şimdi alev saçıyor

Ne tarafı dinlesem,verdiği haberler şu:

' Yüz bin kişi telafet,kadın,çocuk kaçıyor '

‘ Yüz teyyare düşürdük, temin ettik uçuşu ‘.

Eşref ERTEKİN’in derlediği Çorum’da Yüzük Oyunu, Sıra Gezme, Sıraya Dizme ve  Çığşaklar*,  yer alır bu sayıda. Çağşaklara örnekler:.

Ocak başının minderi

Yüzükçülerin mundarı

Gelin baştan başlayalım

Hepisini heşleyelim..

 

Pınarları  taş oluklu

Çingene eşeği  kılıklı

Var atını bağla da gel

Enseni de yağla da gel. 

 

Sabri Dİl,"Yeşil Çorum'dan" şiiriyle ilk defa merhaba der Çorumlunun sayfalarından. Şiirden bir dörtlük alıyoruz:

 

Hayalimin baharı Eskiekin bağıdır

Bana şarkı öğreten Kandilkaya dağıdır

Bu gün yine özledim ilkbahar demlerini

Sarı çiğdemlerini beyaz çiğdemlerini..

Dr. Tevfik BERKOL’UN  'Yıl Çıbanı" yazısı hâlâ sürmektedir.  

“Nişanlanma ve Evlenmede Mesut Olmak İçin Ruhi ve İçtimai Temeller Neler Olmalıdır" yazısı bu sayıda sonlanır Y. Esat CANKAR’IN.

 “Cönklerden Derlemelerde” bu kez,”Destanı Sultan Mahmut” ve bir Koşma’ yı çıkarıyor karşımıza Eşref ERTEKIN.  Yedi dörtlükten oluşan Destan' ın son dörtlüğünü alıyoruz.

Kutretten çekildi bir yeşil bayrak

Verildi talkını düştü bir fırak

Aldı muradını ol kara toprak

Sadalandı  kamu yeksan ağladı...”

Yazarı belirsiz bir koşma’ ı ilginç bulduğumuzdan iki dörtlüğünü alıyoruz.

 Kadir Mevlam övmüş övmüş yaratmış

Kemâline errniş o gül memeler

Bürüncek gömlekten nar gibi yanar

Bilmem kime kısmet şu gül memeler..."

 

Kadir Mevlam kirpik vermiş kaş vermiş

İnciden sedeften nurdan diş vermiş

Kendi küçük memeleri baş vermiş

Biri sancak biri tuğdur memeler.

Bunun peşinden,"Çorumlu Maniler"i verir Eşref ERTEKİN

 

İpek kuşak dizdedir

Deste kâküI yüzdedir

Dünyayı güzel alsa

Yine gözüm sendedir

 

Ay doğar ayazlanır

Gün doğar beyazlanır

Şu Çorum'un kızları

Hem sever hem nazlanır.

 

Karyolada yatan yar

Çifte gönül tutan yar

Sevip beceremedin

Çalımından utan yar.

İhsan TOMBUŞ'UN, “Danışmendname ve Mirkat-ül Cihat” yazısı bu sayıda sonlanır.Şöyle der yazısını sonlarına doğru Nazmi TOMBUŞ: “...Görülüyor ki,Mirkat-ül Cihat ,elde mevcut yazma Danişmendname'deki olayları üslup ve ifade değişimi  suretiyle aynen tekrar etmektedir. Birçok hayali ekler ve tahrifat ile masal haline getirilmiş olan bu rivayetlerin, hakiki vakayii tarihiyyeye uymakta olduğu-nu Amasya müverrihi Hüsamettin Efendi bildiriyor...”

 Memleket Haberleri'nin ardından bu sayı ,Diğer bir Mufassal Bir Ferman suretiyle ve Abdalataya ait   Arapça bir diğer vakfiye suretiyle sonlanır.

* Çığşaklar makamı aşağılama ve alaya almada söylenilen şiirsel sözler yada konuşmalardır.

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

 30

KİTAP BAŞINA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

ÇORUMLU DERGİSİ SAYI 28

 

Çorumlu, yayımına tam on ay ara verdikten sonra 1 Ağustos 1941 tarihli 28.sayısıyla yeniden yayım yaşamına döner.

 

Bir süre yazılarına ara veren H. Turhan DAĞLIOĞLU “Hicri ll. Asırda Çorum" adlı yazı dizisiyle Çorum tarihini araştırmasını sürdürür.

 

Bu sayıya aldığı belgelerden birisini veriyoruz. “..Merkezi Sivas’ ta bulunan Rum Beylerbeyine Çorum Mecitözü Kadılarına yazılan hükümle de Delibudak'ın Mecitözü Kazasına tabi Ordu karyesi halkından olduğunu ve  Kalındudak adında diğer bir eşkıya ile birlikte elbirliği ederek birçok köyleri  bastığını öğreniyoruz. Bu eşkıyanın yakalanarak cezalandırılmasını bildiren bir hükümüdür...” , “..Bu belge 1593 tarihli olup,İran' dan Çorum,Sivas ve Kastamonu'ya gelen Kızılbaşlar' a dairdir. Merkezi Sivas' ta bulunan Rum Beylerbeyi'nin adı Mehmet Paşa' dır. Anadolu'ya gelen Kızılbaşlar İran Şahı'nın bir yaşmağını ve üç dört Kızılbaş halifesinin de mektuplarını getjrdiğini ve bunları halka dağıttığını bildirilmektedir. Kızılbaşlık Anadolu’ da bilhassa 16. Yüz yılda da fazla revaç bulmuş olduğuna göre Osmanlı Devleti'nin bu mesele üzerinde pek hassas hareket edeceği pek tabi idi. Belge,İran'dan gelen bu gibi Kızılbaşların elde edilmesini ve bunların Sünni halkı  zehirlemesinin önüne geçilmesi istenmektedir..."

 

Nushi TOMBUŞ' a ait "Koşma"yı,"Çorum'da Yağmursuzluk ve Halktaki Ananeler" yazısı izler. Yazıyı Hayri KARAMUK kaleme alır. Yağmursuzluk nedeniyle, kurak geçen yıllarda halkın toplanıp dualarla yağmur istemelerini, kurban kesip yoksullara dağıtmalarını anlatır. Çocukların yağmursuzluk başlayınca sokaklarda şöyle bağırdıklarını yazar Hayri KARAMUK. “..Yağmur yağ /Ekin bit / Tarlada çamur / Teknede hamur / Öksüzlere ömür / Ver Allah'ım ver /Sellice sulluca bir yağmur / Yer yarıldı yaş ister / Ufakcıklar aş ister / Ekinin bol olsun bol olsun / Madrabazların * gözleri kör olsun...” 

 

Alevi kesiminde de, eşek gelin etme ve ekmek yapıp dağıtma adeti, olduğunu belirten Hayri KARAMUK, çocukların şöyle bağırarak dolaştığını yazar:  “....Eşek gelin olur mu ?/  olur mu ? /Yer yağmursuz olur mu olur mu ?/ Kurbağa susuz olur mu olur mu ? / Yer yarıldı yaş ister ? / Ufacıklar aş ister / Ekin bol olsun bol olsun /Madrabazların *gözleri kör olsun .

 

Çağın değişimi toplumların sosyo-ekonomik yapısını da değiştirmektedir. Bu nedenle birçok gelenek ve göreneklerimizin de geçmişin, bir daha dönülüp yaşanılması olanaksız yıllarında kalmaktadır. Zaman içinde unutulmaya yüz tutan folklorumuzun bu güzellikleri, yaşlıların anılarında, eğer kaleme alındıysa kitap ve dergilerin de sayfalarında yaşayacaktır.

 

İşte Ferit DEDEBAŞ’IN yazdığı “Çorum’da Köy Düğünü” de birçok özelliklerini ve güzelliklerini yitirilmiş geleneklerimizden ‘Köy Düğünü’ Ferit DEDEBAŞ şu başlıklar altında incelemiş: “..1-Düğüne Başlangıç, 2-Odun Kesme, 3-Buğday Öğütme, 4-Çuval Ağzı Açma ve Hamur Yoğurma, 5-Ekmek Yapma, 6- Diğer Köylerin Daveti- Şeker Gönderme, 7-Keş-kek ve Pilav Pişirme, 8-Gelin Hamamı, 9-Civar Köylerin Gelmesi, 10- Yemek Yeme,

11-Hediyelerin Toplanması, 12-Gece Meydan Alemi, 13- Kına Gecesi...” Yazının sonu gelecek sayıya kayar.

 

"Çorumlu" yazısı Yozgat Lisesinden Mediha AYAN'IDIR. Yazısında Çorumlu Dergisiyle Çorum halkı arasında özdeşlik kurar,şöyle der yazısının bir yerinde: “..Çorumlu yenilik,iyilik ve marifet aşkıdır. Bu suretle kendi adını taşıyan dergi ile hem isim ve hem ruh itibarıyla kardeş bulunuyor..."

 

Ferit DEDEBAŞ’IN “İnkılâp Ayı Temmuz” yazısıyla temmuzlarda yaşanan en önemli olayları gündeme getirir. Bunlar:

 

3 Temmuz  1776 Amerika İstiklâl İnkılâbı.

14 Temmuz 1739 Büyük Fransız inkılâbı.

23 Temmuz 1908 İkinci Meşrutiyet.

23 Temmuz 1924 Erzurum Kongresi.

24 Temmuz 1924 Lozan.

23 Temmuz 1939 Hatay'ın Anavatana katılması.

 

Sağlıksal açıdan okuyucuyu bilgilendirme yazısı,"Yara ve Tedavisi" Dr, Adil ÖZKAN' ın,

 

Dedebaş'tan bir şiir .”Demedim mi"

 

 "Çorum'da Yıl Çıbanı " yazısı bu sayıda da  sürer.

 

Bahri KAYIŞ' ın "Dua" şiirini Eşref  ERTEKİN’İN derlediği “Çığşaklar” izler.

 

"Alaca  Halkevinde bir Toplantı” haberi,bir Halkevi haberi olarak verilir.

 

Toplantıya Çorum Valisi Muzaffer AKALIN da onurlandırmıştır. Alaca İsahacı köyünden Halk Aşığı  Haydar BEKTAŞ, Koçhisar dan Yusuf ER  Ali Müslüm DELİBAŞ, Alacahöyük’ten Ali CİĞER, Manişar  köyünden Ali ŞAHİN katılırlar. Dertli’den, Köroğlu’ndan, Karacaoğlan’dan, Nesimi’den, Hatai’ den koşma ve nefesler okurlar. Bunlardan Aşık HAYDAR hiç okuma yazma bilmediği halde,  irticalen  koşma  destanlar  tertip eder.  Aşık HAYDAR’ dan o gün söylediği bir parçanın son bölümünü alıyorum.

 

Aşık Haydar der ki gönül arz eder

Umarım Mevlâ’dan vermesin keder

İnşallah bay bize bir ihsan eder

Muzaffer AKALIN sefa geldiniz..

 

"Çorum Halkevi Faaliyeti" yazısında, Çorum Halkevi Gösteri Şubesi'nin Sinop ve Samsun'da vermiş olduğu temsil ve halkoyunları gösterilerinin büyük ilgi gördüğü, basında da bu konuda övücü yazılar yayınlandığı haberleri yer alır. Bununla ilgili “İktibaslar" bölümünde verilir.

 

Son bölümde: Delibudak adındaki eşkıyanın yakalanması ve bunun ahvaline; Acem diyarından Çorum, Sivas, Kastamonu'ya gelen Kızılbaşların; Çorum kalesine bir varaş inşaası konusunda Behzat Çavuş'un Mübaşir tayin olunduğuna dair belgeler yer alır.

 

* Madrabaz: Ekini saklayan ve pahalandıran ekincilere denirmiş.

 

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

 31

KİTAP BAŞINA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

ÇORUMLU DERGİSİ SAYI 29

 

            1 Eylül 1941 tarihli 29. Sayı, Cevdet BEZİRCİ’NİN “Çorum’un Lise ve Sanat Okulu Derdi” yazısıyla başlar: Henüz lisesi olmayan Çorum’un sanat okulu ve lise isteği gündemdedir. Yazıda, Çorum Ortaokulu öğrenci mevcudunun 500 olduğu, her yıl 80-90 civarında öğrencinin ortaokulu bitirdiği, ancak varlıklı kişilerin çocuklarını uzak büyük kentlerin lisesinde okuttuğunu, diğer çocukların öğrenimsiz kaldığı vurgulanmaktadır. Çorum’a açılacak bir liseyi, İskilip, Merzifon ve Amasya ortaokullarının besleyebileceği belirtilir.

 

Yazının son paragrafını olduğu gibi alıyoruz: “..İş Kültür çarkının başında bulunan edip,şair ve yüksek bilginlerimizden bulunan Maarif Vekilimiz (Mili Eğitim Bakanı) Sayın Hasan Ali YÜCEL' in himmetine kalmaktadır. Çorumlular bu zatın yüksek direktiflerini beklemektedir...”

 

“Hazine-i Evrakın0 Maarif Kısmında Ait Vesikalar"  yazısı Hikmet Turhan DAĞLIOĞLU’NUN . Yazı şöyle başlar: “..Hazine-i evrakın tasnif edilmiş (askeri,maarif maliye,adliye ve saire gibi) def-terlerinde Çorum'u ilgilendiren belgelere rastlamaktayız.

Bu defterlerde maarife ait olan kısmını gözden geçirirken tesadüf ettiğim meseleleri bir cetvel halinde tespit ettim..." ,  “..Bu cetvelde medreselere,camilere,mekteplere ait belgeler olduğu kişilere ait arzler de vardır. Bu belgelerin numara ve tarihleri ayrıca gösterilmiştir...”

 

 “Çorum’da Yerli Sanatlar” yazısıyla Hayri KARMUK, Çorum da Dabağlık sanatını ele alır. Şöyle yazar: “..Yakın zamana kadar çevre il ve kasabaların deri ihtiyacını temin eden Çorum tabağhanesi, bugün tüccarların ham derileri dışarı sevketmek hırsından dolayıdır ki, sönük bir duruma gelmiştir .Daha dün,Kayseri,Yozgat,Merzifon,Samsun,Amasya gibi şehirlere deri sevketmekle hayatını kazanan Çorum esnafı,bugün eli koynunda işsiz  güçsüz beklemektedir. Bu durumun ıslahı, ham derinin Çorum'dan dışarı çıkmamasını teminle kabildir...”

 

"Dava ve Cezanın Düşmesi" yazısı Semih ÖZKAN'IN.Dava ve cezanın beş nedenle ortadan kalkacağını belirten Semih ÖZKAN bunları şöyle sıralar.: “..1-Ölüm, 2-Af, 3-Davadan Vazgeçme ,4-Zaman Aşımı, 5- Bazı suçlara para vererek o davanın ortadan kalkması...”

 

“Arzda ve Yurdumuzda Zelzele Bölgesi”   yazısı Rıfat ARINCI' NINn. Ülkemizde salt  Erzincan’ da 1047’den 1939 yılına değin 19 deprem olduğunu saptar Rıfat ARINCI.

 

Depremleri şu başlıklar altında verilir.

1-0rta Anadolu'da belli başlı zelzeleler

2-1050 Amasya zelzelesi

3-1075 Danişmendliler zelzelesi (Çorum'da)

4-Amasya zelzelesi (1415)

5-Türkiye Büyük zelzelesi (1509)

6-Çorum zelzelesi (1514)

7-Amasya zelzelesi (1585)

8-Amasya zelzelesi (1668) ...”

 

Buraya Çorum yağmurunu sadece örnek olarak alıyoruz: "....1619 ilkbaharında ÇORUM ve çevresine şiddetli bir yağmur yağar,Köylerde oldukça büyük hasara yol açar Abdalata Tekkesinin kapısının üst eşiğine kadar çıkan sel suları,üç ev dışında tüm evleri oturulamayacak duruma getirir .Halkın sefaleti ve feryadı ayyuka çıkar Devletçe önlem alındığına dair ele hiçbir belgenin geçmediği belirtilir.

 

Dedebaş'ın "Sabreyledim" şiirini geçen sayıdan süren "Çorum'un köy Düğünü" inceleme yazısının süreği izler,Kalan bölüm şu başlıklar altında verilir.

 

l-Perşembe sabahı kahvaltı,

2-Güvey ve sağdıca İlişkin tören,

3-Gelinin hazırlanması,

4-Gelinin baba evinden ayrılması

5-Gelinin koca evine varması...”

 

Eşref ERTEKİN’İN derlediği "Çığşaklar"ı ,"Cönklerden Derlemeler" izler,Yazarı belli olmayan bir destan alınır bu sayıya. Bu,"Esnaf Güzelleri" destanıdır, 18 dörtlükten oluşan bu destandan iki dörtlük alıyoruz:

 

Saraç dilberinin incedir işi

Kavaf dilberinin karadır kaşı

Kuyumcu dilberi İşler gümüşü

Daim emek çeker ince sırmaya.

 

Kasap dilberleri biler bıçağı

Kebapçı dilberinin yanar ocağı

Bakkal dilberleri çok yer dayağı

Paçacı dilberleri düşmüş paçaya.

 

Halkevi Çalışmalarında, birçok etkinliğin haberinin yanı sıra, Halkevi Başkanı Şevket DAVUTOĞLU'NUN Başkanlıktan istifası üzerine, yerine Naim ATALAY'IN seçildiği haberi verilir.

Son bölümde, Abdalata’ya ait belgeler yer  alır.

 

 

 

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

  32

KİTAP BAŞINA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

ÇORUMLU DERGİSİ SAYI 30

 

1 Birinci Teşrin (Ekim) 1941 tarihli 30,sayı "Bayrağa ve İstiklâl Marşına Saygı" yazısıyla başlar, Yazıdan bazı alıntılar yapıyoruz: “..Benliğini en titiz bir biçimde koruyan millet bayrağına da o nispette düşkündür. Bayrağına en büyük saygıyı gösteremeyen milletlerin kendi varlığına sahip olduğuna da inanmak güçtür..." , “..Artık Türk Bayrağı da kati şeklini almış bulunuyor. Artık her insan kendi zevkini okşamadığı veya hesabına geldiği gibi bayrak yaptıramaz...”, “..Halkevi’nde İstiklâl  Marşı öğrenme kursu açmak ve kısım kısım halka bunu öğretmek çok yerinde bir hareket olur .Bir çok aydınımız dahi bu marşı bilmiyor. Bundan başka İstiklâl Marşı söylenirken, nasıl saygı gösterileceği halka öğretilmelidir..."

 

            İhsan SABINCUOĞLU Dönemin Cumhurbaşkanı İsmet İNÖNÜ’YE Çorum’dan bir istek mektubu gönderilir. Mektubu aynen alıyoruz.

“..İNÖNÜ Milli Şef ANKARA

                                               ÇORUM 13/81941

13 Ağustos; Bugün Çorum isimli çocuklarınız, yıllarca hasretini çektiği siz Babalarına kavuştukları bir bayram günüdür. Bayram günlerinde, Babaların sıhhat ve afiyetlerini görmekle iktifa etmeyerek haline göre maddi hediyeler bekleyen her çocuk gibi bizler de Babamızdan çocuklarınız için lise ve sanat mektebi özlüyor ve Ulu Tanrıdan başımızda daim kalmanızı diliyoruz.

 

Çorum Halkından:

İhsan SABUNCUOĞLU, Ömek Çapa, Hamdi BAYRAK, Hayriye KULOĞLU...”

 

Bu okul isteği yazısına karşılık Cumhurbaşkanı ismet İNÖNÜ’DEN aşağıya aldığımız yanıt gelir:

 

“..Bay İhsan SABUNCUOĞLU ve Arkadaşlarına

ÇORUM

 

ANKARA15/8/1941

Sayın Çorumluların samimi duygularına teşekkür ederim. İmkân husulünde lise hakkındaki arzulanın tatminine çalışılacaktır.

Çorum çocuklarına selam ve muhabbet.

                                                                                  İsmet İNÖNÜ ...”

 

            “Çorum’da Benimsenen Bazı Kelimeler” başlıkla yazısına İhsan SABUNCUOĞ-LU şöyle başlar: “..Harflerin,kelimelerin,rakamların da talihlileri  oluyor ve benimseniyorlar Özellikten çok  genellik ifade eden bazı kelimeler Çorum'da bilhassa benimsenmektedir ve onda,kendileri için birçok kutsal anlamlar gizlenmiş. Sanılmaktadır ki bunlardan bazıları:

1-İnönü, 2- 45 -,Pilevne- Dömeke 4-Saffet Arakan-Saraçoğlu-Hasan Ali Yücel’dir...” der.

Bu rakamı ve kelimeleri tek tek açıklayan ihsan SABUNCUOĞLU, şöyle sonlar yazısını:

“..Sayın Maarif Vekilimizden (Milli Eğitim Bakanı) Çorum'da lise ve sanat mektebi,enstitü gibi irfan yuvalarının kurulmasını Çorumlular sabırsızlıkla özlemektedirler. Bu konuda babalarının aldıkları ve başlarına koydukları muhabbet ve selam lütfundan hız almış olarak...”

 

Çorumlu şair Sabri DİL, Adana'dan yazmış.”Yeşil Çorum’un” ilk dörtlüğünü alıyoruz.

 

Seni her zaman Çorum anıyor, anıyorum

Hasretin aleviyle yanıyor yanıyorum,

Kaç yıldır çekiyorum ben senin özlemini

Bu yıl daha derinden hissettim elemini.

 

            H,Turhan DAĞLlOĞLU'NUN "Onuncu Hicri Asırda Çorum" yazı dizisi sürüyor, Yazıya şöyle başlar: “..İstanbul'da Başvekalet Arşivinde bulunan Defteri Hakaniler (tapu) arasında Çorum'a ait 177 büyük ve uzun yapraktan ibaret tarihsiz ve eski 944,yeni 444 numaralı (Çorum Livası ve kurası,nüfusu,hasılat,maliye ve evrak defteri) adını taşıyan bir defter vardı..."

 

Bu defter,bize onuncu hicri yüzyıldaki Çorum'un birçok özelliklerini ve Selçuklular-dan itibaren süregelen bazı vakıflardan tanınmış bazı ailelerin adlarını özellikle Ahilere ait zaviye,teşkilatı bildirmesi yönünden ayrı bir öneme sahiptir...”

 

Daha kırk günlükken  kör olan Hasan GÖZGÖRMEZ’İN, Abdullah ERCAN’A adadığı şiiri: "Ne Desem Arlanmaz Utanmaz Felek.”.Bir dörtlük alıyoruz.

 

Açtığın yare ye işlemez fitili

Cefakar elinden perişandır dil,

Ne yiğitler yersin ecelsiz katil

Nasıl elin varır imansız felek?

Bana pek kıyarsın zamansız felek.

 

"Çorum'un Osmanlı Zamanındaki Durumu" başlıklı kısa yazı, Emekli öğretmen Nuri UĞUR'UN, Yeni şairlerimizle hasbıhal veyahut "Şiirde İnkılap" yazısının yazarı  Afet KOBAK, Şükrü Enis REGU, Orhan REŞIT Hasan lzzettin DINAMO, Cahit Saffet IRGAT'IN şiirlerinden örnekler vererek, Yeni akım şairlerini eleştirir. Şöyle der: “..Hani bizim edebiyatta inkılap yapacak şairlerimizin şiirlerindeki güzellik. Onların bazen kelimelerinin bir ikisinin yerini değiştirerek bir cümle yapmak mümkün oluyor...” , “..Yeni çığırın tanınmış bu elemanları edebiyatımızda yapmak istedikleri inkılabı acaba bu kisve ile mi yapmak istiyorlar...” , “..İnkılâp;yenilik,değişme demektir. Bu değişmeler, bu yenilikler herhalde dilin güzelliğini,tazeliğini koruyarak yapılmalıdır...” ,.",Aruzu atıyoruz,o bizim değildi,fakat kendi öz malımız hecemiz var. Ona karşı hıncımız nedir? Kafiyeye neden garaz bağlandı ? Şayet bunlar noksansa,o noksanlarını tamamlamalı ıslah etmeliyiz!",.

 

"Çorum'da Yıl Çıbanı" yazısı sürer.

 

Eşref ERTEKiN'İN derlediği "Çorumlu Maniler" yine tatlı esintiler getirir onlarca yıl öncesinden.

 

Ah olsa vah olmasa

Kâh olsa kâh olmasa

Ben yar ile yatanda

O gün sabah olmasa..

 

At olur da tepmez mi

Yar olur da öpmez mi

Yarin öptüğü yerde

Mor menekşe bitmez mi..

 

Adilem der gül gezdir

Bahçeye gir gül gezdir

Senden gayri seversem

Gözlerime mil gezdir..."

 

Eşref ERTEKIN bu sayı için Çorum'da söylenilen bilmeceleri de derlemiş, Birkaç örnek alıyoruz:

Pır pır uçar, durmayıp kaçar, (Ocak dumanı)

Altı kemik, üstü kemik; içinde bir kara kemik (kaplumbağa)

Altın tas, gümüş tas: birini kaldır birini bas, (Ay ile güneş)

Pat etti, küt etti: başında beyaz külah bitti,(kavrulmuş mısır)

Baldan tatlı, baldan ağır, Mendile konulmaz,Tadına doyulmaz, (uyku)

Filfillice burnu eğrice,(Nohut)

Yer altında bulgur kaynar,(karınca)

 

Bu sayı Abdalata vakfı hakkında bir muhasebe defteri suretiyle sonlanır.

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

 33

KİTAP BAŞINA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

ÇORUMLU DERGİSİ SAYI 31 

1 Kasım 1941 tarihli 31.sayının ilk yazısı CHP Genel Sekreterliğince gönderilen Erzurum Mebusu , Dr. A.İ,TÜZER imzasıyla gelen yazıdır. Şöyle denilir:        

ANKARA:13/11/1941

Halkevi Reisliğine ÇORUM

 

Eviniz tarafından çıkarılmakta olan “Çorumlu”  dergisinin neşriyatının takdir  ederek 250 lira mükafat gönderiyoruz.

Bu kıymetli derginin 5/VII/1939 tarih ve 5/1491 sayılı tamimimizle işaret edilen hususlar dairesinde ve daha güzel bir şekilde intişarını umarım.

Derginin çıkartılmasında yardımları bulunan bütün arkadaşlarımı ayrı ayrı tebrik eder,gözlerinizden öperim.

                                             C.H.P. Genel Sekreteri

                                             ERZURUM MEBUSU

                                             DR .A.İ.TÜZER

İbrahim TUNCAY’ın “Eğitmenli Okul ve Köy Kalkınması” üzerine yazdığı yazının içeriği,Mecitözü Şeyhmustafa Köyüne Rahmi BARUTÇU ile birlikte yaptığı geziye ilişkindir  

M. Turhan DAĞLIOĞLU’NUN “11.Asra Ait Çorum Vesikaları”ndan bir belge alıyoruz: "...Musa adındaki şakinin,yüz atlı ile Çorum'u bastığını ve şakinin yakalanmasına dair olup,1609 tarihli Rum Beylerbeyine yazılmış bir hükümdür,Şunsa (Tokat,ERBAA'da bir nahiye merkezi) kadısı Abdulkerim İstanbul'a mektup yazarak,Musa adında bir şakinin yüz atlı ile Çorum'u basarak, yüzelliden çok insanı öldürdüğünü,mallarını ve yiyeceklerini yağmaladıklarını ,Murathanlı taraflarından gezmekte olduğunu bildirmiş ve ayrıca Seyyitli boğazında bir dağ başında bir kale inşa etmiş olduğunu yetmiş seksen sekbanla boğazı bekleyip,gelip geçenleri soymakta olduğu eklenmiştir. 8ksz İstanbul,bu azılı şakinin yakalanmasını Rum Beylerbeyi’ne havale etmiş,hakkında yasal işlemin yapılmasını emretmiştir..."

 "Çorum Ağzı Fonetik Hususiyetleri Üzerine Bir Kalem Tecrübesi” Sabahat  DÖKMEN’in. Şöyle der yazısında: "....Çorum ağzının,fonetik bakımından güney şivesine-bugün kü İstanbul ağzına uymayan farklı kelimelerini,ait oldukları gruplarda toplayarak,köklerde,eklerde,fiillerde göze çarpan fonetik (ses bilgisi) olaylarını saptayarak,Çorum ağzının fonetik özelliği hakkında bir fikir edinmek mümkün  olacağı inancındayım..."der,Örnekler verir.

 Kemal DEMIRER'SE,"Cem Toplantısı,Bunun Halk Şairleri Üzerindeki Tesiri”  konusunda yazar.

 "Çorum'da Yıl Çıbanı" yazısı bu sayıda sürer

 Bu sayıda 1079'a ulaşan,Eşref ERTEKIN'İN derlediği "Çorumlu Maniler"den üç örek veriyoruz:

Bu poşu kara poşu

Yakışır yare poşu

Yüz bin altın değmez mi

Tenhada yar öpüşü.

Bu dağlar ulu dağlar

 

Çevresi sulu dağlar

İsterem yare gidem

Bağlaman yolu dağlar.

 

Bunu yazdım kış idi

Kalemin kamış idi

Kınamayın ağalar

Elim üşümüş idi..

Eşref ERTEKIN'IN derlediği,geçen sayıdan başlayan “Çorum'da Söylenen Bilmeceler"den birkaç örnek daha alıyoruz:.

Yol üstünde kilitli sandık,(mezar).

Yarım kaşık,duvara yapışık,(kulak)

Yol üstüne yoğurt dökmüş,silerim gitmez,süpürürüm gitmez,(ay ışığı)

İçi darı gibi,dışı deri gibi, (İncir)

İstanbul'da süt pişer,kokusu buraya düşer,(mektup)

Alaca mezer,dünyayı gezer,(göz)

Dr,Tevfik BERKOL'UN, geçen sayıdan süren “Zührevi Hastalıklar" yazısının süreği gelecek sayıya kayar.

 Eşref ERTEKIN, "Cönklerden Derlemeler" bölümüne Gökeşme oğullarından Çorumlu Rüştü adlı bir şairin uzun bir destanını (20 dörtlük) alır .Bu sayıya alınan destanın kalanı gelecek sayıya aktarılmış,Tamamı 75 dörtlük,yani üç yüz dizedir. Bir bölüm alıyoruz:           

Vedalaşıp andan Kars'a yetiştim

Çorum rediflerin bulup görüştüm

Orduya karışıp cenge giriştim

Çok su aştık bozamadık küffarı.

“Musikimizde İnkılâp Nasıl Olmalı” konusunu Kemal ONSUN inceler. Yazısının son paragrafını alıyoruz: “...Bu ıslahatı yaparken, diğer taraftan Türk Klasik Musikisi hiçbir şekilde ihmal edilmemelidir. Onlar bu günün musikisi olarak tekrarlanmaktan ve aksettirilmekten ziyade Türk Klasiği olarak kalması yine milli musiki varlığımız için bir zarurettir...

 Son bölüm belgeleri:Çorum kalesine yeni bir varoş inşa edilmesine, İskilip Dizdarı Hacı Yusuf’ un durumuna; acemi ve yeniçeri oğlanlarının muhalefetine ve Musa adındaki şakinin yüz elli atlı ile Çorum'u bastığına ve yakalanmasına dairdir.

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

 34

KİTAP BAŞINA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

Çorumlu Dergisi ÖNCEKİ Sayfaya dönmek için tıklayınız

Çorumlu Dergisi BİR SONRA Kİ Sayfaya dönmek için tıklayınız